دهانه رحم (سرویکس) در بخش پایینی رحم قرار دارد و رحم را به واژن متصل می‌کند. سرطان دهانه رحم زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های این ناحیه به‌طور غیرقابل کنترل رشد کنند. با افزایش تعداد این سلول‌ها، تومور تشکیل می‌شود. شایع‌ترین نوع این سرطان کارسینوم سلول سنگفرشی (Squamous Cell Carcinoma) است. اگر سرطان دهانه رحم به سایر بخش‌های بدن گسترش یابد، به آن سرطان متاستاتیک دهانه رحم گفته می‌شود. در سال ۲۰۱۶، نرخ بروز استانداردشده سنی سرطان دهانه رحم در ایران ۱٫۹۰ در هر ۱۰۰٬۰۰۰ نفر گزارش شده است.
سرطان دهانه رحم در میان زنان ایرانی، چه از نظر بروز و چه از نظر مرگ‌ومیر، در رتبه چهاردهم قرار دارد. بر اساس برآوردهای سال ۲۰۲۳، سالانه حدود ۱۰۵۶ زن در ایران به سرطان دهانه رحم مبتلا می‌شوند. در همان سال، حدود ۶۴۴ زن در اثر این بیماری جان خود را از دست می‌دهند.
فهرست مطالب
عوامل خطر
غربالگری
علائم
تشخیص
مرحله‌بندی
درمان
عوامل خطر
تقریباً تمام موارد سرطان دهانه رحم ناشی از ویروسی به نام HPV (ویروس پاپیلومای انسانی) هستند. HPV یک بیماری مقاربتی بسیار شایع است، اما تعداد اندکی از افراد مبتلا به این ویروس دچار سرطان دهانه رحم می‌شوند. ابتلا به HPV الزاماً به معنی ابتلا به سرطان نیست. حدود 58.6 درصد از موارد سرطان دهانه رحم در ایران به دو نوع ویروس HPV ۱۶ یا ۱۸نسبت داده می‌شود.
عوامل دیگری که خطر ابتلا را افزایش می‌دهند عبارت‌اند از: داشتن شرکای جنسی متعدد، ابتلا به سایر بیماری‌های مقاربتی، عفونت HIV و سیگار کشیدن.
غربالگری
برنامه غربالگری سرطان دهانه رحم به سن، سابقه تست پاپ اسمیر غیرطبیعی و پیش‌سرطان دهانه رحم بستگی دارد. در صورت داشتن شرایط زیر ممکن است با فواصل زمانی کوتاه‌تر نیاز به غربالگری باشد:
ابتلا به HIV
ضعف سیستم ایمنی
قرارگیری در معرض داروی DES (دی اتیل استیل بسترول) پیش از تولد- DES (Diethylstilbestrol) یک داروی استروژنی مصنوعی است که در دهه‌های 1940 تا 1970 به‌طور گسترده برای پیشگیری از سقط جنین، زایمان زودرس و عوارض بارداری تجویز می‌شد.
مشکلات پیشین مرتبط با دهانه رحم
پزشک شما می‌تواند غربالگری مناسب را برایتان توصیه کند.
علائم
در اغلب موارد، علائم سرطان دهانه رحم تا زمانی که تومور بزرگ نشده باشد ظاهر نمی‌شوند. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
خونریزی غیرعادی، مانند خونریزی پس از رابطه جنسی، بین قاعدگی‌ها، خونریزی شدید یا طولانی‌مدت قاعدگی، یا خونریزی پس از یائسگی
ترشح غیرطبیعی واژینال (که ممکن است بوی بدی داشته باشد)
درد لگن یا کمر
درد هنگام ادرار کردن
وجود خون در ادرار یا مدفوع
درد هنگام رابطه جنسی
تشخیص
اگر نتیجه تست پاپ اسمیر غیرطبیعی باشد، پزشک انجام آزمایش‌های بیشتری را توصیه می‌کند. این آزمایش‌ها ممکن است شامل تست HPV، تکرار پاپ اسمیر پس از چند ماه یا نمونه‌برداری (بیوپسی) باشند. هدف بیوپسی، بررسی سرطانی بودن سلول‌های غیرطبیعی است.
برای انتخاب بهترین درمان، سرطان دهانه رحم براساس معیارهایی مرحله‌بندی می‌شود، از جمله:
محل و اندازه تومور
درگیری غدد لنفاوی
گسترش سرطان به سایر بخش‌های بدن
مراحل از مرحله I (کوچک‌ترین تومورها) تا مرحله IV (سرطان منتشر شده) دسته‌بندی می‌شوند. مرحله سرطان، طرح درمان را تعیین می‌کند.
درمان‌های متعددی ممکن است به‌کار گرفته شوند:
جراحی: درمان اصلی در مراحل اولیه سرطان است. نوع جراحی به مرحله سرطان و تمایل بیمار به فرزندآوری بستگی دارد. ممکن است دهانه رحم، رحم و تخمدان‌ها برداشته شوند (هیسترکتومی).
رادیوتراپی: استفاده از اشعه‌های پرانرژی برای نابودی سلول‌های سرطانی
براکی‌تراپی: نوع خاصی از رادیوتراپی که برای سرطان دهانه رحم کاربرد دارد
شیمی‌درمانی: استفاده از دارو برای نابودی سلول‌های سرطانی؛ ممکن است پس از جراحی برای حذف سلول‌های باقی‌مانده استفاده شود
این روش‌ها ممکن است به‌تنهایی یا به‌صورت ترکیبی استفاده شوند.
تهیه و تنظیم: سید طه نوربخش
نظارت و تأیید: فائزه محمدهاشم-متخصص ژنتیک
