اگر در آزمایش پاپ (تست پاپ اسمیر) خود با تغییراتی در سلول‌های دهانه رحم مواجه شده‌اید یا نتیجه تست HPV شما مثبت بوده، این مقاله به درک بهتر این نتایج و بررسی‌های احتمالی بعدی کمک می‌کند.
فهرست مطالب:
آزمایش پاپ چیست و چگونه انجام می‌شود؟
غربالگری سرطان دهانه رحم در چه زمانی باید انجام شود؟
چه تغییراتی ممکن است در دهانه رحم رخ دهد؟
علت تغییرات سلول‌های دهانه رحم چیست؟
نتایج آزمایش پاپ چه مفهومی دارند؟
طبقه‌بندی سلول‌های سنگفرشی در آزمایش پاپ (Bethesda)
طبقه‌بندی سلول‌های غده‌ای در آزمایش پاپ
پس از نتایج غیرطبیعی در تست پاپ یا HPV چه اقداماتی لازم است؟
سایر گزینه‌های نمونه‌برداری و درمان
آزمایش پاپ چیست و چگونه انجام می‌شود؟
آزمایش پاپ (Pap test) یا “پاپ اسمیر”، روشی غربالگری برای تشخیص زودهنگام تغییرات سلولی در دهانه رحم است. این تغییرات می‌توانند در صورت عدم درمان، به سرطان دهانه رحم منجر شوند.
در این آزمایش: وسیله‌ای به‌نام اسپکولوم در واژن قرار می‌گیرد تا پزشک بتواند دهانه رحم و واژن را مشاهده کند. نمونه‌ای از سلول‌های سطح دهانه رحم با استفاده از سواپ پنبه‌ای یا برس کوچک جمع‌آوری می‌شود. این نمونه برای بررسی زیر میکروسکوپ به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا وجود سلول‌های غیرطبیعی بررسی شود.
از آن‌جا که ترشحات طبیعی واژن حاوی سلول‌هایی از دهانه رحم و رحم هستند، باید تا ۴۸ ساعت پیش از آزمایش از دوش واژینال، رابطه جنسی، استفاده از تامپون یا داروهای واژینال پرهیز شود.
در برخی موارد، نمونه همچنین از نظر وجود ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) نیز بررسی می‌شود؛ که به آن تست همزمان یا کوتست (cotest) می‌گویند. این تست، ۱۴ نوع پرخطر HPV را بررسی می‌کند، به‌ویژه نوع ۱۶ و ۱۸ که با سرطان دهانه رحم در ارتباط هستند.
غربالگری سرطان دهانه رحم چه زمانی باید انجام شود؟
دستورالعمل‌ها ممکن است بسته به سازمان راهنما متفاوت باشد، اما انجمن متخصصان زنان و زایمان آمریکا (ACOG) پیشنهاد می‌کند:
همه زنان باید از سن ۲۱ سالگی، هر ۳ سال یک‌بار آزمایش پاپ انجام دهند.
در سنین ۳۰ تا ۶۵ سال: تست اولیه HPV هر ۵ سال یک‌بار (در صورت در دسترس بودن)
یا، تست همزمان پاپ و HPV هر ۵ سال
یا، در صورت نبود تست HPV، فقط تست پاپ هر ۳ سال یک‌بار
زنان مبتلا به پیش‌سرطان دهانه رحم باید به غربالگری ادامه دهند تا:
دو تست HPV منفی پشت‌سرهم یا
دو تست همزمان منفی پشت‌سرهم یا
سه تست پاپ منفی پشت‌سرهم در ۳ تا ۵ سال اخیر داشته باشند.
زنانی که دهانه رحم و رحم‌شان طی هیسترکتومی کامل برداشته شده و سابقه سرطان یا پیش‌سرطان ندارند، نیازی به غربالگری ندارند.
واکسیناسیون HPV غربالگری را حذف نمی‌کند و باید طبق سن ادامه یابد.
زنان در معرض خطر بالاتر (مانند افراد مبتلا به HIV، پیوند عضو، یا مواجهه جنینی با دارویDES ) ممکن است به غربالگری‌های مکرر نیاز داشته باشند.
چه تغییراتی ممکن است در دهانه رحم رخ دهد؟
دهانه رحم از دو بخش تشکیل شده است:
اکتوسرویکس (سطح خارجی که به واژن باز می‌شود)
اندوسرویکس (سطح داخلی که کانال دهانه رحم را پوشش می‌دهد)
این نواحی توسط دو نوع سلول پوشیده شده‌اند:
سلول‌های سنگفرشی (squamous): پوشش‌دهنده سطح خارجی دهانه رحم
سلول‌های غده‌ای (glandular): بلند و ستونی، پوشش‌دهنده سطح داخلی
اکثر سرطان‌های دهانه رحم از ناحیه‌ای به نام “منطقه تغییر”(transformation zone) که محل اتصال این دو نوع سلول است آغاز می‌شوند. از این منطقه، برای آزمایش پاپ نمونه‌برداری انجام می‌شود.
دو تغییر شایع در سلول‌ها عبارت‌اند از:
متاپلازی (Metaplasia): رشد یا ترمیم سلولی خوش‌خیم. پدیده‌ای طبیعی در دوران جنینی، بلوغ یا بارداری اول است. در بیش از نیمی از زنان دیده می‌شود و سرطان‌زا نیست.
دیسپلازی (Dysplasia): افزایش تعداد سلول‌ها همراه با نارسایی در بلوغ آن‌ها. دیسپلازی‌ها می‌توانند به سرطان تهاجمی تبدیل شوند و به‌همین دلیل «پیش‌سرطانی» تلقی می‌شوند. با درمان، تقریباً همیشه قابل درمان هستند. برخی دیسپلازی‌های خفیف (مانند LSIL) ممکن است بدون درمان برطرف شوند، اما قابل پیش‌بینی نیست و بررسی بیشتر لازم است. نام دیگر آن “نئوپلازی داخل‌اپی‌تلیالی دهانه رحم” (CIN) است.
علت تغییرات سلول‌های دهانه رحم چیست؟
التهاب از دلایل شایع نتایج غیرطبیعی خفیف است. التهاب می‌تواند باعث قرمزی، تحریک‌پذیری یا فرسایش دهانه رحم شود. علل شایع آن عبارت‌اند از:
عفونت‌های باکتریایی، قارچی، مونیلیا یا تریکوموناس
ویروس‌ها (به‌ویژه تبخال یا زگیل تناسلی)
بارداری، سقط یا ختم بارداری
داروها یا مواد شیمیایی
تغییرات هورمونی
پس از درمان التهاب، با متاپلازی طبیعی، بافت بهبود می‌یابد.
نتایج آزمایش پاپ چه مفهومی دارند؟
سامانه Bethesda (TBS) رایج‌ترین سیستم طبقه‌بندی نتایج پاپ است. سه نتیجه کلی عبارت‌اند از:
منفی برای ضایعات داخل‌اپی‌تلیالی یا بدخیمی
تغییرات سلول‌های اپی‌تلیال
سایر نئوپلاسم‌های بدخیم
جزئیات نتایج شامل موارد زیر است:
طبقه‌بندی سلول‌های سنگفرشی:
ASC (سلول‌های سنگفرشی غیرطبیعی): رایج‌ترین یافته غیرطبیعی
ASC-US: تغییرات نامشخص، ممکن است به HPV مربوط باشد یا نباشد.
ASC-H: مشکوک به ضایعه داخل‌اپی‌تلیالی درجه بالا
LSIL ضایعه داخل‌اپی‌تلیالی درجه پایین (CIN-1)
HSIL: ضایعه داخل‌اپی‌تلیالی درجه بالا CIN-2، CIN-3، سرطان درجا
کارسینوم سلول سنگفرشی: پیشرفته‌ترین مرحله، نیازمند بررسی فوری
طبقه‌بندی سلول‌های غده‌ای:
سلول‌های آندومتر خوش‌خیم در زنان یائسه
سلول‌های غده‌ای غیرطبیعی (AGC)
آدنوکارسینومای اندوسرویکس
آدنوکارسینومای آندومتر
آدنوکارسینومای خارج رحمی (تخمدان، لوله فالوپ، لوزالمعده و…)
آدنوکارسینومای نامشخص (ناشناخته اولیه)
پس از نتایج غیرطبیعی چه می‌شود؟
نتایج غیرطبیعی معمولاً نیاز به بررسی‌های بیشتر از جمله بیوپسی دارند. در موارد خفیف ممکن است پزشک فقط پیشنهاد تکرار تست در چند ماه آینده را بدهد، چون ممکن است سیستم ایمنی HPV را پاکسازی کند. در صورت تداوم یا تشدید تغییرات، تست‌های تکمیلی ضروری است:
کولپوسکوپی:
روشی است که در آن با استفاده از کولپوسکوپ، بافت دهانه رحم با دقت بررسی می‌شود. اگر نواحی مشکوک دیده شود، از آن نمونه‌برداری (بیوپسی) انجام می‌گیرد. این روش در مطب انجام می‌شود و حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه طول می‌کشد.
سایر گزینه‌های نمونه‌برداری و درمانی
نمونه‌برداری مخروطی (Cone Biopsy): که به آن نمونه‌برداری مخروطی با چاقوی سرد یا Cold Knife Cone Biopsy نیز گفته می‌شود، یک روش نسبتاً ساده است که اغلب در مراکز جراحی سرپایی انجام می‌شود. در این روش، در اتاق عمل یک بخش بافتی کوچک به‌شکل مخروط از ناحیه داخلی دهانه رحم (سرویکس) برداشته می‌شود. این نمونه بافتی برای بررسی میکروسکوپی به متخصص پاتولوژیست (آسیب‌شناس) ارسال می‌شود.
در این روش، هیچ‌یک از اندام‌های تولیدمثل برداشته نمی‌شود و نباید بر توانایی باروری آینده شما تأثیر بگذارد. اگر در نمونه فقط دیسپلازی (سلول‌های پیش‌سرطانی) یافت شود، ممکن است نیازی به درمان بیشتر نباشد. اما در صورتی که سرطان تهاجمی شناسایی شود، ممکن است درمان‌های بیشتری مانند جراحی یا پرتودرمانی نیاز باشد.
نمونه‌برداری مخروطی می‌تواند به‌عنوان یک روش درمانی (در صورتی که همه سلول‌های غیرطبیعی برداشته شوند) یا تشخیصی (در صورت کشف ضایعات جدی‌تر که نیاز به درمان بیشتری دارند) در نظر گرفته شود.
روش برداشت الکتروسرجیکال حلقوی (LEEP): این روش مشابه نمونه‌برداری مخروطی است، زیرا طی آن نمونه‌ای از بافت دهانه رحم برداشته شده و توسط آسیب‌شناس زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود. این روش ممکن است با نام LLETZ نیز شناخته شود (مخفف عبارت “برداشت حلقوی بزرگ از ناحیه ترانسفورماسیون”).
در این روش، یک سیم نازک با ولتاژ پایین و جریان الکتریکی برای بریدن ناحیه غیرطبیعی استفاده می‌شود. این کار معمولاً در مطب پزشک و با استفاده از بی‌حسی موضعی انجام می‌گیرد. با این حال، روش LEEP با نمونه‌برداری مخروطی تفاوت دارد و پزشک براساس وضعیت فردی شما، مناسب‌ترین گزینه را پیشنهاد خواهد کرد.
کرایوسرجری (Cryosurgery): یکی دیگر از روش‌های درمانی است که در مطب پزشک انجام می‌شود. در این روش، سلول‌های غیرطبیعی روی دهانه رحم منجمد و از بین برده می‌شوند. در هنگام انجام این فرایند، ممکن است احساس سرمای شدید و ناخوشایندی را تجربه کنید.
یکی از معایب کرایوسرجری این است که طی آن هیچ نمونه بافتی برای بررسی گرفته نمی‌شود، بنابراین نمی‌توان وجود سرطان تهاجمی را به‌طور قطعی رد کرد.
تهیه و تنظیم: سید طه نوربخش
نظارت و تأیید: فائزه محمدهاشم-متخصص ژنتیک
