مرحله‌بندی به فرآیند ارزیابی میزان گسترش سرطان در بدن و محل‌های درگیری آن گفته می‌شود. در مورد ملانوما، برای تشخیص و تعیین مرحله از آزمایش‌هایی مانند نمونه‌برداری (بیوپسی)، آزمایش‌های خون، بررسی‌های ژنتیکی (به‌ویژه برای شناسایی جهش BRAF) و معاینه فیزیکی استفاده می‌شود. همچنین ممکن است تصویربرداری‌هایی مانند عکس‌برداری با اشعه X، سی‌تی‌اسکن، ام‌آر‌آی، PET اسکن و سونوگرافی برای بررسی پخش شدن سرطان (متاستاز) و مرحله‌بندی دقیق انجام شود. این اطلاعات به تیم درمانی کمک می‌کند تا بهترین برنامه درمانی را برای شما تنظیم کنند.
در مرحله‌بندی سرطان، اندازه تومور، محل آن و میزان گسترش آن به اندام‌های دیگر بررسی می‌شود. سیستم مرحله‌بندی مورد استفاده در ملانوما سیستم TNM نام دارد که توسط کمیته مشترک سرطان آمریکا (AJCC) تعریف شده است:
T (تومور): اندازه و عمق تومور اولیه در پوست و وجود یا عدم وجود زخم یا پارگی (اولسر) در سطح آن را توصیف می‌کند.
N (نودها): بیانگر درگیری غدد لنفاوی است.
M (متاستاز): نشان می‌دهد آیا سرطان به اندام‌های دوردست پخش شده است یا نه.
نتایج آزمایش‌های شما برای تعیین مقادیر T ،N و M به کار می‌روند و در نهایت مرحله کلی بیماری از 0 تا IV مشخص می‌شود.
فهرست مطالب
ملانوما چگونه مرحله‌بندی می‌شود؟
ملانوما چگونه درمان می‌شود؟
جراحی
ایمونوتراپی
درمان هدفمند
شیمی‌درمانی
پرتودرمانی
کارآزمایی‌های بالینی
تصمیم‌گیری در مورد درمان
ملانوما چگونه مرحله‌بندی می‌شود؟
مرحله‌بندی ملانوما بر اساس موارد زیر انجام می‌شود:
اندازه تومور
درگیری غدد لنفاوی و تعداد غدد درگیر
وجود یا عدم وجود متاستاز به سایر اندام‌ها
مرحله‌بندی می‌تواند در چندین زمان مختلف از روند درمان انجام شود. این سیستم بسیار پیچیده است، اما در ادامه خلاصه‌ای از آن ارائه می‌شود. برای جزئیات دقیق‌تر، با تیم درمانی خود صحبت کنید:
مرحله :I
IA: تومور کمتر از 0.8 میلی‌متر، بدون اولسر.
IB: تومور <0.8میلی‌متر با اولسر، یا 0.8تا ۱ میلی‌متر (با یا بدون اولسر).
مرحله II:
IIA: تومور ۱ تا ۴ میلی‌متر با یا بدون اولسر.
IIB: تومور ۲ تا ۴ میلی‌متر با اولسر، یا >۴ میلی‌متر بدون اولسر.
IIC: تومور >۴ میلی‌متر با اولسر.
مرحله III:
درگیری غدد لنفاوی بدون متاستاز دوردست، ممکن است اندازه تومور متفاوت باشد.
مرحله IV:
سرطان به اندام‌های دوردست مانند ریه، کبد یا مغز گسترش یافته است.
ملانوما چگونه درمان می‌شود؟
درمان بر اساس مرحله سرطان، سن، وضعیت عمومی سلامت و نتایج آزمایش‌ها تعیین می‌شود و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
جراحی
رایج‌ترین روش درمان ملانوما در مراحل اولیه است. بسته به مرحله، ممکن است شامل:
برداشت وسیع (Wide excision): برداشت کامل تومور همراه با حاشیه‌ای از پوست سالم برای اطمینان از خارج‌سازی کامل سرطان.
نمونه‌برداری از غدد لنفاوی نگهبان (Sentinel Node Biopsy): با تزریق ماده رنگی/رادیواکتیو، نخستین غدد لنفاوی احتمالی درگیر شناسایی و بررسی می‌شوند.
برداشت کامل غدد لنفاوی (Lymphadenectomy): در صورت مثبت بودن غدد نگهبان.
جراحی میکروگرافیک Mohs: در موارد خاص ملانوما، برای برداشت لایه به لایه با بررسی همزمان زیر میکروسکوپ.
قطع عضو: در موارد نادر و پیشرفته در نواحی مانند انگشتان.
ایمونوتراپی
ایمونوتراپی به استفاده از دارو برای کمک به سیستم ایمنی بدن جهت مبارزه با سرطان گفته می‌شود. نمونه‌هایی از داروهای ایمونوتراپی که برای درمان ملانوما به کار می‌روند عبارت‌اند از پمبرولیزومب (pembrolizumab) و دوستارلیماب(dostarlimab) . هر دوی این داروها از دسته‌ی مهارکننده‌های ایمنی نقاط وارسی (immune checkpoint inhibitors) هستند که با مسدود کردن پروتئینی به نام PD-1 عمل می‌کنند. با مهار PD-1، این داروها به سیستم ایمنی کمک می‌کنند تا اندازه‌ی تومور را کاهش دهد یا سرعت تقسیم سلول‌های سرطانی را کند کند.
سایر مهارکننده‌های نقاط وارسی ایمنی که ممکن است برای درمان ملانوما استفاده شوند شامل آتزولیزومب (atezolizumab) است که PD-L1 را مهار می‌کند، ایپیلیمومب (ipilimumab) که CTLA-4 را مسدود می‌سازد، و رلاتلیماب (relatlimab) که پروتئین LAG-3 را هدف قرار می‌دهد.
سایر درمان‌های ایمونوتراپی که ممکن است در درمان ملانوما مورد استفاده قرار گیرند عبارت‌اند از: اینترلوکین-۲ (interleukin-2 یا IL-2)، talimogene laherparepvec و کرم ایمیکویمود (imiquimod cream).
شیمی‌درمانی
داروهایی که سلول‌های سرطانی را در سراسر بدن از بین می‌برند. داروهای رایج:
Dacarbazine
Temozolomide
Paclitaxel و نوع protein-bound آن
Cisplatin
Carboplatin
پرتودرمانی
با استفاده از پرتوهای پرانرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی، معمولاً در موارد زیر:
وقتی جراحی امکان‌پذیر نباشد (در مراحل اولیه)
پس از جراحی برای کاهش احتمال عود
برای کاهش علائم در مراحل پیشرفته (پرتودرمانی تسکینی)
کارآزمایی‌های بالینی
ممکن است برای دسترسی به درمان‌های نوین و آزمایشی، شرکت در یک کارآزمایی بالینی توصیه شود.
تصمیم‌گیری درباره‌ی درمان
تیم درمانی شما را در تصمیم‌گیری فعالانه مشارکت می‌دهد. ممکن است گزینه‌های مختلفی به شما پیشنهاد شود و این موضوع اضطراب‌زا باشد. اما معمولاً چند هفته فرصت دارید تا اطلاعات بیشتری کسب کرده، نظر پزشکان مختلف را جویا شوید و تصمیمی بگیرید که با شرایط و ترجیحات شما هماهنگ باشد. این تصمیم، شخصی و منحصر‌به‌فرد است. مشورت با خانواده و دوستان می‌تواند کمک‌کننده باشد، اما در نهایت شما باید با برنامه‌ی درمانی خود احساس راحتی داشته باشید.
تهیه و تنظیم: سید طه نوربخش
نظارت و تأیید: فائزه محمدهاشم-متخصص ژنتیک
