یک مطالعه جدید از دانشگاه UCLA نشان داده است که یک داروی ضدافسردگی پرکاربرد می‌تواند به سیستم ایمنی کمک کند تا مؤثرتر با سرطان مقابله کند.
این پژوهش که در مجله Cell منتشر شده، نشان می‌دهد که مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) به‌طور قابل توجهی توانایی سلول‌های T را برای مبارزه با سرطان افزایش داده و رشد تومور را در انواع مختلفی از مدل‌های توموری انسانی و موشی سرکوب می‌کنند.
دکتر لی‌لی یانگ، نویسنده ارشد این مطالعه و عضو مرکز پزشکی بازساختی و تحقیقات سلول‌های بنیادی UCLA، می‌گوید:
“مشخص شد که SSRIs فقط باعث خوش‌خلقی ما نمی‌شوند؛ بلکه سلول‌های T ما را هم شادتر می‌کنند—حتی زمانی که مشغول مبارزه با تومورها هستند. این داروها سال‌هاست که برای درمان افسردگی به‌طور گسترده و ایمن استفاده شده‌اند، بنابراین بازهدف‌گذاری آن‌ها برای درمان سرطان بسیار آسان‌تر از توسعه یک درمان کاملاً جدید خواهد بود.»
بر اساس داده‌های CDC، یک نفر از هر هشت بزرگسال در آمریکا داروی ضدافسردگی مصرف می‌کند و SSRIs پرمصرف‌ترین آن‌ها هستند. این داروها با نام‌های تجاری مانند Prozac و Celexa شناخته می‌شوند و با مهار عملکرد پروتئینی به نام ناقل سروتونین (SERT)، سطح سروتونین—هورمون «احساس خوب» مغز—را افزایش می‌دهند.
با اینکه سروتونین بیشتر به خاطر نقشش در مغز شناخته شده، اما در فرآیندهای مهم بدن مانند گوارش، سوخت‌وساز و فعالیت ایمنی نیز نقش حیاتی دارد.
یانگ و همکارانش زمانی به نقش سروتونین در ایمنی ضدسرطان علاقه‌مند شدند که متوجه شدند سلول‌های ایمنی استخراج‌شده از بافت‌های توموری، سطح بالاتری از مولکول‌های تنظیم‌کننده سروتونین دارند. آن‌ها در ابتدا بر روی آنزیمی به نام MAO-A تمرکز کردند—آنزیمی که سروتونین و دیگر ناقل‌های عصبی مانند نوراپی‌نفرین و دوپامین را تجزیه می‌کند.
در سال ۲۰۲۱، این گروه گزارش کردند که سلول‌های T هنگام شناسایی تومورها، MAO-A تولید می‌کنند که توانایی آن‌ها را در مبارزه با سرطان کاهش می‌دهد. آن‌ها نشان دادند که درمان موش‌های مبتلا به ملانوما و سرطان کولون با استفاده از مهارکننده‌های MAO (MAOIs)، که اولین نسل داروهای ضدافسردگی بودند، به سلول‌های T کمک می‌کند تومورها را مؤثرتر هدف قرار دهند.
اما از آنجا که MAOIs با عوارض جانبی جدی و تداخل‌های دارویی و غذایی همراه هستند، محققان توجه خود را به مولکول دیگری به نام SERT معطوف کردند.
دکتر بو لی، نویسنده اول مقاله و پژوهشگر ارشد در آزمایشگاه یانگ توضیح می‌دهد:
“برخلاف MAO-A که چندین نوع ناقل عصبی را تجزیه می‌کند، SERT فقط یک وظیفه دارد—انتقال سروتونین. این ویژگی SERT را به هدفی جذاب برای داروهایی تبدیل می‌کند که بر آن اثر می‌گذارند، یعنی SSRIs که بسیار رایج و کم‌عارضه‌اند.”
پژوهشگران SSRIs را در مدل‌های توموری انسانی و موشی شامل سرطان‌های ملانوما، پستان، پروستات، کولون و مثانه آزمایش کردند. درمان با SSRIs باعث شد اندازه متوسط تومورها بیش از ۵۰ درصد کاهش یابد و عملکرد سلول‌های T کشنده در از بین بردن سلول‌های سرطانی بهبود یابد.
یانگ، که استاد میکروبیولوژی، ایمونولوژی و ژنتیک مولکولی و عضو مرکز جامع سرطان Jonsson در UCLA نیز هست، می‌گوید:” SSRIs سلول‌های T کشنده را در محیط سرکوب‌گر تومور خوشحال‌تر کردند—با افزایش دسترسی آن‌ها به سیگنال‌های سروتونین، آن‌ها را دوباره فعال کرده و به جنگ علیه سلول‌های سرطانی بازگرداندند.”
چگونه SSRIs می‌توانند اثرگذاری درمان‌های سرطانی را تقویت کنند:
این تیم همچنین بررسی کرد که آیا ترکیب SSRIs با درمان‌های رایج سرطان می‌تواند اثربخشی درمان را افزایش دهد یا نه. آن‌ها ترکیب یک SSRI با آنتی‌بادی ضد PD-1—که نوعی درمان “بازدارنده نقطه‌ای ایمنی” (ICB) محسوب می‌شود—را در مدل‌های موشی سرطان ملانوما و کولون آزمایش کردند. درمان‌های ICB با مهار مولکول‌هایی که معمولاً فعالیت سلول‌های ایمنی را سرکوب می‌کنند، به سلول‌های T اجازه می‌دهند تومورها را مؤثرتر هدف قرار دهند.
نتایج شگفت‌انگیز بود: این ترکیب در همه موش‌های تحت درمان باعث کاهش چشمگیر اندازه تومور شد و در برخی موارد حتی به بهبودی کامل انجامید.
جیمز الستِن-براون، دانشجوی دکتری در آزمایشگاه یانگ و از نویسندگان این مطالعه، می‌گوید:”بازدارنده‌های نقطه‌ای ایمنی در کمتر از ۲۵ درصد بیماران مؤثر واقع می‌شوند. اگر داروی ایمن و رایجی مانند SSRI بتواند اثربخشی این درمان‌ها را بالا ببرد، اثرگذاری آن بسیار چشمگیر خواهد بود.»
برای تأیید این یافته‌ها، تیم تحقیقاتی قصد دارد بررسی کند که آیا بیماران سرطانی که SSRIs مصرف می‌کنند، به‌ویژه آن‌هایی که تحت درمان ICB هستند، نتایج درمانی بهتری دارند یا نه.
یانگ می‌گوید:”از آنجا که حدود ۲۰ درصد از بیماران سرطانی داروی ضدافسردگی مصرف می‌کنند—که اغلب SSRIs هستند—فرصتی منحصربه‌فرد برای بررسی این داریم که آیا این داروها می‌توانند نتایج درمانی سرطان را بهبود دهند. هدف ما طراحی یک کارآزمایی بالینی برای مقایسه نتایج درمانی در بیماران مصرف‌کننده SSRIs با بیماران فاقد آن است.”
او افزود استفاده از داروهای مورد تأیید FDA می‌تواند مسیر ارائه درمان‌های جدید به بیماران را تسریع کند و این پژوهش را به‌ویژه امیدوارکننده می‌سازد.
“برآوردها نشان می‌دهند که توسعه درمان‌های جدید سرطان از مرحله آزمایشگاهی تا بالینی به‌طور متوسط ۱.۵ میلیارد دلار هزینه دارد. وقتی این عدد را با حدود ۳۰۰ میلیون دلار هزینه بازهدف‌گذاری داروهای مورد تأیید FDA مقایسه می‌کنید، مشخص می‌شود که چرا این رویکرد پتانسیل بالایی دارد.”
راهبرد درمانی تازه‌کشف‌شده در قالب یک درخواست ثبت اختراع توسط گروه توسعه فناوری UCLA به نمایندگی از هیئت امنای دانشگاه کالیفرنیا ثبت شده و یانگ و لی به‌عنوان مخترعان آن ذکر شده‌اند.
منبع:
Serotonin transporter inhibits antitumor immunity through regulating the intratumoral serotonin axis. Cell, 2025; DOI: 10.1016/j.cell.2025.04.032
تهیه و تنظیم: سید طه نوربخش
نظارت و تأیید: فائزه محمدهاشم-متخصص ژنتیک
