سرطان چیست؟

تعریف سرطان

سرطان بیماری‌ای است که در آن برخی از سلول‌های بدن به‌طور غیرقابل کنترل رشد می‌کنند و به دیگر بخش‌های بدن گسترش می‌یابند.

سرطان می‌تواند تقریباً از هر نقطه‌ای در بدن آغاز شود؛ بدنی که از تریلیون‌ها سلول تشکیل شده است. به‌طور طبیعی، سلول‌های بدن از طریق فرایندی به نام تقسیم سلولی رشد می‌کنند و تکثیر می‌شوند تا در صورت نیاز بدن، سلول‌های جدید بسازند. وقتی سلول‌ها پیر یا آسیب‌دیده می‌شوند، می‌میرند و سلول‌های جدید جای آن‌ها را می‌گیرند.

گاهی این روند منظم مختل می‌شود و سلول‌های غیرطبیعی یا آسیب‌دیده در شرایطی که نباید، شروع به رشد و تکثیر می‌کنند. این سلول‌ها ممکن است توده‌هایی به نام تومور تشکیل دهند. تومورها می‌توانند سرطانی (بدخیم) یا غیرسرطانی (خوش‌خیم) باشند.

تومورهای سرطانی به بافت‌های اطراف نفوذ کرده یا آن‌ها را درگیر می‌کنند و می‌توانند به نقاط دورتر بدن بروند و تومورهای جدیدی بسازند؛ فرایندی که به آن متاستاز گفته می‌شود. تومورهای سرطانی را گاهی «تومورهای بدخیم» نیز می‌نامند. بسیاری از سرطان‌ها به‌صورت تومورهای جامد ظاهر می‌شوند، اما برخی از سرطان‌ها مانند لوسمی (سرطان خون) معمولاً به‌صورت تومور نیستند.

تومورهای خوش‌خیم به بافت‌های اطراف گسترش پیدا نمی‌کنند یا در آن‌ها نفوذ نمی‌کنند. وقتی برداشته می‌شوند، معمولاً دوباره رشد نمی‌کنند؛ در حالی که تومورهای سرطانی ممکن است دوباره رشد کنند. با این حال، تومورهای خوش‌خیم هم ممکن است بسیار بزرگ شوند و برخی از آن‌ها، به‌ویژه اگر در مغز باشند، می‌توانند علائم جدی ایجاد کرده یا تهدیدکننده‌ی حیات باشند.

تفاوت سلول‌های سرطانی با سلول‌های طبیعی

سلول‌های سرطانی از جنبه‌های مختلف با سلول‌های طبیعی متفاوت هستند. برای مثال، سلول‌های سرطانی:

بدون نیاز به سیگنال‌هایی که به رشد فرمان می‌دهند، رشد می‌کنند. سلول‌های طبیعی فقط در صورت دریافت چنین سیگنال‌هایی رشد می‌کنند.

سیگنال‌هایی را که معمولاً به سلول‌ها دستور توقف تقسیم یا مرگ می‌دهند (فرایندی به نام مرگ برنامه‌ریزی‌شده‌ی سلولی یا آپوپتوز) نادیده می‌گیرند.

به نواحی اطراف حمله کرده و به دیگر بخش‌های بدن گسترش می‌یابند، در حالی که سلول‌های طبیعی هنگام برخورد با دیگر سلول‌ها از رشد بازمی‌ایستند و اغلب در بدن جابه‌جا نمی‌شوند.

رگ‌های خونی را تحریک می‌کنند تا به سمت تومور رشد کنند. این رگ‌ها اکسیژن و مواد مغذی را به تومور می‌رسانند و مواد زائد را از آن خارج می‌کنند.

از سیستم ایمنی پنهان می‌شوند. سیستم ایمنی معمولاً سلول‌های آسیب‌دیده یا غیرطبیعی را از بین می‌برد. سیستم ایمنی را فریب می‌دهند تا به بقای آن‌ها کمک کند. برای مثال، برخی سلول‌های سرطانی باعث می‌شوند سلول‌های ایمنی به‌جای حمله، از تومور محافظت کنند.

تغییرات متعددی در کروموزوم‌های خود انباشته می‌کنند، مانند حذف یا تکرار بخش‌هایی از کروموزوم. برخی سلول‌های سرطانی حتی دو برابر تعداد معمول کروموزوم دارند.

برای رشد خود به انواع متفاوتی از مواد غذایی نسبت به سلول‌های طبیعی وابسته‌اند. همچنین، برخی از سلول‌های سرطانی انرژی مورد نیازشان را به شیوه‌ای متفاوت از سلول‌های طبیعی از مواد مغذی استخراج می‌کنند که به آن‌ها اجازه می‌دهد سریع‌تر رشد کنند.

در بسیاری از موارد، سلول‌های سرطانی به حدی به این رفتارهای غیرطبیعی وابسته‌اند که بدون آن‌ها قادر به بقا نیستند. محققان از همین ویژگی بهره برده‌اند و درمان‌هایی طراحی کرده‌اند که به‌طور خاص ویژگی‌های غیرطبیعی سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهند. برای مثال، برخی درمان‌های ضد سرطان مانع رشد رگ‌های خونی به سمت تومور می‌شوند و به این ترتیب، تومور را از دریافت مواد مغذی محروم می‌کنند.

منبع:

NIH: National Cancer Institute

تهیه و تنظیم: سید طه نوربخش

نظارت و تأیید: فائزه محمدهاشم-متخصص ژنتیک