سرطان رحم (آندومتر)

سرطان آندومتر که با نام سرطان رحم نیز شناخته می‌شود، زمانی بروز می‌یابد که سلول‌های پوشش داخلی رحم (آندومتر) به‌طور کنترل‌نشده‌ای شروع به تکثیر می‌کنند. با افزایش تعداد این سلول‌ها، توده‌ای به‌نام تومور شکل می‌گیرد.

در ایران، سرطان رحم دومین سرطان شایع زنان در گروه سرطان‌های دستگاه تناسلی زنان در سال 2020 بوده است، با:

• 1,535 مورد جدید در سال (ASR: 3.5)

• 537 مورد مرگ ناشی از آن (ASMR: 1.3)

• و 4,904 مورد شیوع در بازه 5 ساله

این سرطان انواع مختلفی دارد که عبارت‌اند از:

آدنوکارسینوم اندومتریوئید: شایع‌ترین نوع، که حدود 75 درصد موارد را تشکیل می‌دهد.

آدنوکارسینوم پاپیلاری سروزی: حدود10 درصد موارد.

کارسینوم سلول شفاف :(Clear Cell) حدود 4 درصد

آدنوکارسینوم مختلط :(Mixed) حدود 10 درصد موارد که ترکیبی از چند زیرنوع مختلف است.

انواع نادر مانند آدنوکارسینوم موسینوس و کارسینوم سلول سنگفرشی که کمتر از 1 درصد موارد را شامل می‌شوند.

زمانی که سرطان از آندومتر به سایر بخش‌های بدن گسترش یابد، به آن سرطان متاستاتیک گفته می‌شود.

*نکته مهم: فیبروئیدهای رحم که به‌عنوان تومور شناخته می‌شوند، خوش‌خیم هستند و سرطانی محسوب نمی‌شوند.

عوامل خطر (Risk Factors)

عوامل افزایش‌دهنده خطر ابتلا به سرطان آندومتر شامل موارد زیر هستند:

سن بالا

افزایش سطح استروژن (چه به‌طور طبیعی، چه ناشی از منابع خارجی)

چاقی

دیابت

فشار خون بالا

درمان جایگزین هورمونی

سابقه خانوادگی سرطان کولورکتال یا سندرم لینچ (HNPCC)

رژیم غذایی پرچرب و کم‌فیبر (مصرف زیاد چربی حیوانی و کمبود میوه و سبزیجات)

غربالگری (Screening)

در زنانی که سابقه خانوادگی مشخصی از سرطان آندومتر ندارند، دستورالعمل مشخصی برای غربالگری وجود ندارد. اما در افرادی که:

مبتلا به سندرم لینچ هستند،

یا یکی از بستگانشان به این سندرم مبتلاست،

یا سابقه خانوادگی قوی از سرطان کولورکتال دارند،

بیوپسی آندومتر باید سالانه از سن ۳۰ تا ۳۵ سالگی انجام شود.

نشانه‌ها و علائم سرطان آندومتر

هم در مراحل ابتدایی و هم در مراحل پیشرفته بیماری ممکن است علائمی ظاهر شوند، از جمله:

خونریزی واژینال در زنان یائسه

خونریزی غیرطبیعی (بین پریودها، پریودهای سنگین یا طولانی‌مدت)

ترشحات غیرطبیعی واژن (گاهی با بوی نامطبوع)

درد لگنی یا کمردرد

درد هنگام ادرار کردن

درد هنگام رابطه جنسی

وجود خون در ادرار یا مدفوع

توجه: این علائم اختصاصی سرطان آندومتر نیستند و ممکن است ناشی از سایر مشکلات نیز باشند.

تشخیص سرطان آندومتر

تنها راه قطعی برای تشخیص سرطان آندومتر انجام بیوپسی (نمونه‌برداری از بافت) است. این کار می‌تواند در مطب یا اتاق عمل انجام شود. نمونه‌ها زیر میکروسکوپ بررسی شده و گزارش پاتولوژی تهیه می‌شود که در تصمیم‌گیری درمانی نقش کلیدی دارد. بیمار می‌تواند نسخه‌ای از این گزارش را برای خود دریافت کند.

سونوگرافی ترانس‌واژینال نیز در تشخیص کمک‌کننده است. در این روش، ضخامت آندومتر بررسی می‌شود؛ اگر ضخامت غیرطبیعی باشد، بیوپسی برای تشخیص قطعی انجام می‌شود.

مرحله‌بندی سرطان آندومتر

برای تعیین مرحله سرطان، جراحی ضروری است. همچنین ممکن است آزمایش‌هایی مانند سی‌تی اسکن، ام‌آر‌آی، عکس‌برداری قفسه سینه، کولونوسکوپی، تنقیه باریم یا آزمایش خون CA-125 انجام شود تا گستردگی بیماری مشخص گردد.

دو سیستم اصلی برای مرحله‌بندی استفاده می‌شوند:

سیستم FIGO

سیستم TNM

این سیستم‌ها به بررسی موارد زیر می‌پردازند:

اندازه و محل تومور

وجود سلول‌های سرطانی در غدد لنفاوی

گسترش سرطان به سایر نقاط بدن

مراحل از مرحله I (اولیه) تا مرحله IV (پیشرفته) دسته‌بندی می‌شوند.

درمان

جراحی

جراحی معمولاً خط اول درمان برای سرطان آندومتر است. در طی عمل، هم مرحله بیماری مشخص می‌شود و هم تا حد ممکن بافت سرطانی برداشته می‌شود.

اغلب، هیسترکتومی (برداشتن رحم) به همراه سالپینگو-اوفورکتومی دوطرفه (برداشتن هر دو تخمدان و لوله فالوپ) انجام می‌شود تا اطمینان حاصل شود سلول سرطانی باقی نمانده‌اند. این عمل باعث ناباروری دائمی می‌شود؛ بنابراین در زنان جوان، در صورت امکان، از انجام آن خودداری می‌شود.

در موارد پیشرفته، جراحی ممکن است برای تسکین علائمی مانند درد انجام شود، حتی اگر نتواند بیماری را به‌طور کامل درمان کند.

پرتودرمانی (Radiation Therapy)

در این روش از پرتوهای پرانرژی (مانند اشعه ایکس) برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.

کاربردها:

جلوگیری از عود سرطان پس از جراحی

به‌صورت پرتودرمانی خارجی یا براکی‌تراپی (قرار دادن منبع پرتو در واژن)

گاهی همراه با شیمی‌درمانی (شیمی‌پرتودرمانی)

شیمی‌درمانی

در مراحل پیشرفته بیماری یا در موارد عود پس از درمان اولیه استفاده می‌شود.

هورمون‌درمانی

در موارد پیشرفته یا عود بیماری، به‌ویژه در سرطان‌های حساس به هورمون، به‌کار می‌رود.

درمان هدفمند (Targeted Therapy)

این داروها به مولکول‌های خاصی که در سلول‌های سرطانی وجود دارند هدف گرفته و عملکرد آن‌ها را مختل می‌کنند.

ایمنی‌درمانی (Immunotherapy)

در این روش، داروهایی استفاده می‌شوند که با تحریک سیستم ایمنی بدن، به شناسایی و نابودی سلول‌های سرطانی کمک می‌کنند.

منبع:

Oncolink.org

تهیه و تنظیم: سید طه نوربخش

نظارت و تأیید: فائزه محمدهاشم-متخصص ژنتیک