لنفوم‌های T-سل؛ گروهی مهاجم از سرطان‌های سیستم ایمنی
لنفوم‌ها نوعی از بدخیمی‌های سیستم ایمنی هستند که به‌ویژه اندام‌های لنفاوی را درگیر می‌کنند. یکی از انواع نادر اما تهاجمی این گروه، لنفوم آناپلاستیک سلول بزرگ (Anaplastic Large Cell Lymphoma – ALCL) است که در دسته لنفوم‌های غیرهوچکینی قرار می‌گیرد و بیشتر در کودکان و نوجوانان دیده می‌شود.
نقش تغییرات اپی‌ژنتیک در بروز لنفوم
تغییرات اپی‌ژنتیک مانند متیلاسیون DNA یا تغییر در ساختار کروماتین نقش اساسی در بروز انواع مختلف سرطان دارند. در واقع، جهش‌های مرتبط با عوامل اپی‌ژنتیکی از شایع‌ترین تغییرات ژنتیکی در تومورها هستند. داروهایی که این مسیرها را هدف قرار می‌دهند، در حال حاضر در درمان برخی از لنفوم‌ها به‌کار می‌روند و نتایج امیدوارکننده‌ای داشته‌اند.
مهار آنزیم HDAC و تأخیر در پیشرفت لنفوم
در این مطالعه، پژوهشگران به سرپرستی گردا اگر و ماشا زریمشک از دانشگاه پزشکی وین، عملکرد آنزیم‌های هیستون دِاَستیل‌آز (HDACs) در لنفوم ALCL را بررسی کردند. این آنزیم‌ها مسئول تنظیم فعالیت ژن‌ها هستند و هدف درمان‌های نوین سرطان محسوب می‌شوند.
تأثیر داروی انتی‌نوستات (Entinostat) که مهارکننده HDAC است و در حال گذراندن مراحل کارآزمایی بالینی است، در مدل حیوانی بررسی شد. مهار دارویی HDAC به طور چشمگیری باعث تأخیر در پیشرفت لنفوم شد و در برخی موارد حتی از بروز آن جلوگیری کرد. این دارو همچنین در سلول‌های بیماران مبتلا به ALCL که به درمان‌های قبلی مقاوم بودند، مؤثر عمل کرد.
عملکرد غیرمنتظره محافظتی آنزیم HDAC1
جالب اینکه خاموش‌سازی ژنتیکی هدفمند آنزیم HDAC1 در سلول‌های T، باعث تسریع رشد تومور در مدل حیوانی شد. این یافته حاکی از نقش محافظتی ناشناخته‌ای برای HDAC1 در برخی مراحل بیماری است.
تحلیل‌های مولکولی نشان دادند که حذف HDAC1 منجر به تغییرات عمیقی در ساختار ژنتیکی و الگوهای بیان ژن‌ها در سلول‌های T می‌شود. این تغییرات موجب فعال شدن مسیرهای سیگنال‌دهی مانند PDGFRB-STAT5 و سازوکارهای مرتبط با گیرنده سلول T می‌شوند، که به نظر می‌رسد در گسترش لنفوم نقش داشته باشند.
امید به درمان‌های مکمل در لنفوم مقاوم به درمان
به گفته‌ی دکتر گردا اگر، با وجود اینکه درمان لنفوم ALCL مثبت برای ALK به‌واسطه روش‌های هدفمند موفقیت‌آمیز بوده، بروز مقاومت دارویی همچنان چالشی جدی است. یافته‌های جدید، چشم‌اندازهای امیدبخشی را برای استفاده از مهارکننده‌های HDAC به‌عنوان گزینه‌های درمانی مکمل در آینده‌ی نزدیک فراهم می‌کنند.
زمینه علمی: لنفوم ALCL و HDACها
لنفوم‌های آناپلاستیک سلول بزرگ (ALCL) نوعی نادر اما تهاجمی از لنفوم‌های T-سل هستند. در حدود ۶۰ تا ۸۰ درصد از موارد، وجود همجوشی ژنی در ژن ALK مشاهده می‌شود که باعث رشد تومور می‌گردد. آنزیم‌های هیستون دِاستیل‌آز (HDACs) که تنظیم‌کننده فعالیت ژن‌ها هستند، از اهداف کلیدی در درمان‌های مدرن سرطان به شمار می‌روند.
منبع:
HDAC1 acts as a tumor suppressor in ALK-positive anaplastic large cell lymphoma: implications for HDAC inhibitor therapy. Leukemia, 2025; DOI: 10.1038/s41375-025-02584-9
تهیه و تنظیم: سید طه نوربخش
نظارت و تأیید: فائزه محمدهاشم-متخصص ژنتیک
