سرطان‌های پوست غیرملانومی

سرطان پوست غیرملانومی زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های پوست به‌طور غیرقابل کنترل رشد می‌کنند. دو نوع اصلی از این سرطان‌ها عبارت‌اند از:

سرطان سلول بازال (Basal cell carcinoma)

سرطان سلول سنگفرشی (Squamous cell carcinoma)

سایر انواع کمتر شایع سرطان پوست غیرملانومی عبارت‌اند از:

آنژیوسارکوم

لنفوم‌های پوستی سلول B و T

درماتوفیبروسارکوم برجسته

کارسینوم سلول مرکل

کارسینوم غدد سباسه

سارکوم کاپوزی

در مطالعه سراسری در ایران بین بازه زمانی سال 2014-2017 سرطان پوست غیر ملانومی دومین سرطان شایع در میان مردان و زنان ایرانی بود. نرخ بروز در مردان: 69.48 مورد در هر 100,000 نفر و نرخ بروز در زنان: 44.18 مورد در هر 100,000 نفر بوده است.

در ادامه، در این مقاله بر دو نوع شایع‌تر، یعنی سرطان سلول بازال و سلول سنگفرشی می‌پردازیم.

فهرست مطالب:

عوامل خطر

غربالگری

علائم سرطان پوست غیرملانومی

تشخیص

تعیین مرحله بیماری

روش‌های درمان

عوامل خطر

تابش اشعه فرابنفش خورشید مهم‌ترین عامل خطر برای سرطان پوست غیرملانومی است. سایر عوامل خطر شامل موارد زیر هستند:

پوست روشن

تماس با مواد شیمیایی مانند رادیوم یا آرسنیک

تضعیف سیستم ایمنی بدن (مثلاً به‌دلیل مصرف دارو یا ابتلا به HIV)

زخم‌ها یا سوختگی‌های مزمن

ابتلا به HPV (ویروس پاپیلومای انسانی)

سندرم‌های ژنتیکی خاص

داشتن خال‌های متعدد

سن بالا

سابقه شخصی یا خانوادگی ابتلا به سرطان پوست غیرملانومی

غربالگری

بهترین روش برای غربالگری سرطان پوست، معاینه کامل پوست است. ممکن است پزشک در معاینات دوره‌ای این کار را انجام دهد، اما بررسی منظم پوست توسط خودتان نیز بسیار اهمیت دارد. در واقع، خودتان معمولاً زودتر از هر کسی متوجه تغییرات پوستی‌تان خواهید شد.

خال‌هایی که مشکوک تلقی می‌شوند معمولاً ویژگی‌های موسوم به «ABCDE» دارند:

Asymmetry (عدم تقارن): دو نیمه خال شبیه هم نیستند.

Border Irregularity (لبه‌های نامنظم): لبه‌های خال باید صاف و مشخص باشند؛ لبه‌های مبهم یا دندانه‌دار غیرطبیعی‌اند.

Color (رنگ): اگر خال چندرنگ باشد یا رنگ آن تغییر کند.

Diameter (قطر): خال‌هایی که قطرشان بزرگ‌تر از پاک‌کن انتهای مداد است.

Evolution (تغییر): هرگونه تغییر در ظاهر، رنگ، شکل یا ارتفاع خال طی زمان، نیازمند بررسی است.

علائم سرطان پوست غیرملانومی

هر خال یا تغییری در پوست که ویژگی‌های ABCDE را داشته باشد می‌تواند نشانه‌ای از سرطان پوست غیرملانومی باشد.

سرطان سلول بازال اغلب به‌صورت لکه‌ای مرواریدی‌شکل یا پوسته‌پوسته دیده می‌شود که بهبود نمی‌یابد. معمولاً درد ندارد و آهسته رشد می‌کند.

سرطان سلول سنگفرشی معمولاً به‌صورت ضایعه‌ای کوچک، برجسته، بدون درد و دلمه‌دار ظاهر می‌شود.

هر دو نوع ضایعه ممکن است خون‌ریزی کنند و معمولاً در نواحی در معرض آفتاب بدن دیده می‌شوند.

تشخیص

اگر پزشک به سرطان پوست غیرملانومی مشکوک باشد، نمونه‌برداری (بیوپسی) انجام خواهد شد. نمونه‌ی به‌دست‌آمده برای بررسی دقیق به آسیب‌شناس پوستی (درماپاتولوژیست) ارسال می‌شود. گزارش آسیب‌شناسی جزئیاتی از نوع و ویژگی‌های بافت سرطانی را ارائه می‌دهد و مبنای تصمیم‌گیری برای درمان است.

تعیین مرحله (Staging)

برای مرحله‌بندی سرطان پوست غیرملانومی از نوع سنگفرشی، از سیستم TNM استفاده می‌شود. این سیستم شامل موارد زیر است:

اندازه و محل تومور

وجود سلول‌های سرطانی در غدد لنفاوی

گسترش سرطان به سایر نقاط بدن

مرحله‌بندی از مرحله I (محدود) تا مرحله IV (پیشرفته) انجام می‌شود.

روش‌های درمان

درمان سرطان پوست غیرملانومی به محل تومور، سن بیمار، وسعت بیماری و سابقه‌ی درمان آن ناحیه بستگی دارد. گزینه‌های درمانی شامل موارد زیر است:

سرما‌درمانی (کریوتراپی): انجماد ضایعه با نیتروژن مایع

جراحی برداشت ضایعه(Excisional surgery) : برداشت کامل ضایعه به روش جراحی

کورتاژ و الکترودسیکاسیون: تراشیدن ضایعه و استفاده از جریان الکتریکی برای جلوگیری از خونریزی

جراحی :Mohs برداشت مرحله‌به‌مرحله ضایعه با حفظ بیشترین میزان پوست سالم

پرتودرمانی: استفاده از پرتوهای پرانرژی برای نابودی سلول‌های سرطانی

درمان‌های موضعی: داروهای شیمی‌درمانی یا درمانی که مستقیماً روی پوست مالیده می‌شوند

درمان نوری دینامیک :(Photodynamic Therapy) استفاده از داروی موضعی و تاباندن نور مخصوص برای نابودی سلول‌های سرطانی

شیمی‌درمانی سیستمیک: در صورت بازگشت یا گسترش سرطان به سایر اعضا ممکن است از داروهای شیمی‌درمانی سیستمیک استفاده شود

تهیه و تنظیم: سید طه نوربخش

نظارت و تأیید: فائزه محمدهاشم-متخصص ژنتیک