سرطان پستان

سرطان پستان رایج‌ترین سرطان تشخیص‌داده‌شده در زنان ایرانی بوده و طبق اعلام انجمن انکولوژی بالینی آمریکا (ASCO)، در صدر آمار سرطان‌ها در زنان قرار دارد.

اگر نگران ابتلا به سرطان پستان در خود یا نزدیکانتان هستید، این مقاله اطلاعات دقیقی درباره موارد زیر ارائه می‌دهد:

منشأ سرطان پستان در سطح سلولی

انواع مختلف سرطان پستان

علائم احتمالی سرطان پستان

روش‌های درمانی فعلی

سرطان پستان چیست؟

سرطان پستان زمانی رخ می‌دهد که سلول‌ها دچار تغییر شده و به‌شکل کنترل‌نشده‌ای تکثیر ‌یابند، که در نهایت منجر به تشکیل توده‌ای سرطانی (بدخیم) می‌شود. پستان‌ها از بافت‌های گوناگونی تشکیل شده‌اند و سرطان ممکن است در هر یک از این بافت‌ها آغاز شود؛ با این حال، شایع‌ترین منشأ آن مجاری انتقال‌دهنده شیر به نوک پستان (ducts) و لوبول‌های تولیدکننده شیر است.

به گفته “مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها”(CDC)، ناحیه‌ای که سرطان در آن آغاز می‌شود، نوع سرطان پستان را مشخص می‌کند. سایر نواحی بافتی که سرطان ممکن است از آن‌ها شروع شود شامل موارد زیرند:

نوک پستان

استرومای پستان (بافت چربی و همبند)

عروق لنفاوی و خونی

علل سرطان پستان

علت ابتلای یک فرد خاص به سرطان همیشه مشخص نیست. در بسیاری از موارد، هیچ عامل ژنتیکی یا شخصیِ شناخته‌شده‌ای وجود ندارد. با این حال، برخی عوامل با افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان مرتبط‌اند:

جنسیتِ مؤنث

سن بالای ۵۰ سال

سابقه فردی یا خانوادگی سرطان پستان

نژاد و قومیت (در زنان سفیدپوست میزان تشخیص بالاتر است، اما در زنان سیاه‌پوست زیر ۴۵ سال، شیوع بیشتر است و نیز تشخیص در مراحل پیشرفته‌تر رخ می‌دهد)

تبار یهودیان اشکنازی

جهش‌های ژنتیکی نظیرBRCA1، BRCA2 و PALB2

سندرم‌های ارثی مانند Lynch و Li-Fraumeni

شروع قاعدگی پیش از ۱۱ یا ۱۲ سالگی

یائسگی پس از ۵۵ سالگی

مصرف هورمون‌درمانی پس از یائسگی

بارداری نخست پس از ۳۵ سالگی

داشتن پستان‌های متراکم

اضافه‌وزن یا چاقی

نداشتن فعالیت بدنی منظم

مصرف بیش از ۱ یا ۲ واحد نوشیدنی الکلی در روز

سابقه خانوادگی پرخطر شامل موارد زیر است:

بستگان مؤنثی که پیش از ۴۵ سالگی به سرطان پستان مبتلا شده‌اند

بستگانی با سابقه‌ی چندین مورد سرطان پستان یا هم‌زمان سرطان پستان و تخمدان

سابقه‌ی خانوادگی سرطان‌های مرتبط مانند تخمدان، پروستات متاستاتیک یا لوزالمعده

وجود مواردی از سرطان پستان یا تخمدان در هر یک از شاخه‌های خانواده (پدری یا مادری)

وجود بستگان مذکری با سرطان پستان

آیا مردان هم ممکن است دچار سرطان پستان شوند؟

بله. سرطان پستان در مردان ایرانی نادر است و میزان بروز آن 3 نفر در هر 1 میلیون نفر است. عواملی مانند بیماری کبد (سیروز)، پرتودرمانی، هورمون‌درمانی با استروژن، یا شرایطی نظیر سندرم کلاین‌فلتر نیز می‌توانند خطر را افزایش دهند.

علائم سرطان پستان

علائم می‌توانند بسیار متنوع باشند و برخی افراد تا زمان تشخیص هیچ نشانه‌ای ندارند. علائم شایع عبارتند از:

توده در پستان یا زیربغل

تغییر در اندازه یا شکل پستان

فرورفتگی پوست پستان

قرمزی، پوسته‌پوسته شدن یا تحریک پوست یا نوک پستان

فرورفتگی یا برگشتگی نوک پستان

ترشح غیرمعمول از نوک پستان

درد در ناحیه پستان یا نوک آن

انواع سرطان پستان

بیشتر موارد سرطان پستان از دسته‌ی سرطان‌های اپی‌تلیالی (carcinomas) هستند و اغلب در سلول‌های پوشاننده مجاری یا لوبول‌ها آغاز می‌شوند. این زیرگروه خاص «آدنوکارسینوما» نام دارد.

سرطان داکتال درجا:(DCIS)  نوعی سرطان محدود به مجاری شیر است که هنوز به بافت‌های اطراف نفوذ نکرده است. حدود 20 درصد موارد جدید از این نوع‌اند و اغلب قابل درمان کامل هستند.

سرطان مهاجم: سرطان‌هایی که از مجرا یا لوبول فراتر رفته‌اند و به بافت‌های اطراف گسترش یافته‌اند. تا ۸۰ درصد سرطان‌های مهاجم از این دو ناحیه منشأ می‌گیرند.

سرطان سه‌گانه منفی (Triple Negative): فاقد گیرنده‌های استروژن، پروژسترون و HER2 است و حدود ۱۰–۱۵ درصد موارد را تشکیل می‌دهد. درمان آن دشوارتر است.

سرطان التهابی پستان  : (IBC)نوع نادری که ۱ تا ۵ درصد موارد را شامل می‌شود. باعث قرمزی و تورم شدید پستان می‌شود و معمولاً در ماموگرافی دیده نمی‌شود.

سایر انواع نادر (کمتر از ۳ درصد):

بیماری پاژه پستان

آنژیوسارکوما

تومور فیلود

 

مراحل سرطان پستان

مرحله‌بندی بر اساس سیستم TNM انجام می‌شود:

T: اندازه تومور و نشانگرهای زیستی

N: گسترش به غدد لنفاوی

M: گسترش به نقاط دوردست بدن

مراحل کلی ۰ تا ۴ به همراه زیررده‌های A، B، C  طبقه‌بندی می‌شوند:

مرحله ۰: محدود به مجرا (Tis, N0, M0)

مرحله ۱: تومور کوچک یا گسترش اندک به گره‌های لنفاوی

مرحله ۲: گسترش به بافت پستان یا گره‌های لنفاوی زیربغل

مرحله ۳: تومور بزرگ‌تر، با احتمال گسترش به دیواره قفسه سینه یا غدد بیشتر

مرحله ۴: متاستاز به سایر اندام‌ها

سرطان عودکننده: بازگشت بیماری پس از درمان

روش‌های تشخیص

ماموگرافی: تصویربرداری با اشعه X

سونوگرافی: استفاده از امواج صوتی

MRI: تصویربرداری با میدان مغناطیسی قوی

بیوپسی: نمونه‌برداری از بافت یا مایع برای بررسی در آزمایشگاه

درمان‌های سرطان پستان

بسته به نوع، مرحله و وضعیت سلامت بیمار، درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

جراحی: شامل جراحی محافظت‌کننده پستان (لومپکتومی)، ماستکتومی (برداشتن کامل یک یا هر دو پستان)، نمونه‌برداری یا برداشت گره‌های لنفاوی زیربغل، و بازسازی پستان

پرتودرمانی: با پرتو خارجی یا براکی‌تراپی برای نابودی سلول‌های سرطانی

شیمی‌درمانی: داروهای سیستمیک، معمولاً پس از جراحی (ادجوانت) یا پیش از آن (نئوادجوانت)

هورمون‌درمانی: مهار اثر استروژن یا پروژسترون در حدود ۶۶ درصد موارد

ایمنی‌درمانی: تقویت سیستم ایمنی، شامل داروهایی مانند checkpoint inhibitors

درمان هدفمند: داروهایی نظیر آنتی‌بادی‌های مونوکلونال، ترکیب آنتی‌بادی-دارو و مهارکننده‌های کیناز، که به هدف خاصی روی سلول‌های سرطانی حمله می‌کنند

غربالگری سرطان پستان

هدف از غربالگری، تشخیص زودهنگام پیش از بروز علائم است. ماموگرافی ابزار اصلی غربالگری است. به توصیه ACS:

زنان ۴۰ تا ۴۴ سال می‌توانند سالانه ماموگرافی را آغاز کنند

زنان ۴۵ تا ۵۴ سال باید هر سال ماموگرافی انجام دهند

زنان بالای ۵۵ سال می‌توانند به دوسال یک‌بار تغییر دهند

برای زنان با خطر بالا،MRI  نیز ممکن است توصیه شود.

میزان بقا

بر اساس داده‌های برنامه SEER، میانگین بقای نسبی ۵ ساله برای همه مراحل سرطان پستان حدود ۹۱٪ است. بقای نسبی در مراحل مختلف:

موضعی (بدون گسترش): حدود ۹۹ درصد

ناحیه‌ای (با گسترش محدود): حدود ۸۶ درصد

دوردست (متاستاز): حدود ۳۱ درصد

بدون مرحله‌بندی: حدود ۷۰ درصد

زندگی با سرطان پستان

تشخیص و درمان سرطان پستان می‌تواند زندگی فرد را از جنبه‌های جسمی، روانی، احساسی، جنسی، اجتماعی و اقتصادی دگرگون کند. برخی عوارض درمانی کوتاه‌مدت یا مزمن‌اند و بهره‌گیری از تیم درمانی مناسب می‌تواند در مدیریت این عوارض مؤثر باشد.

درمان‌های مکمل مانند طب سوزنی، مدیتیشن یا ماساژ ممکن است در کاهش عوارض مؤثر باشند اما باید با پزشک هماهنگ شوند. همچنین، پیروی از سبک زندگی سالم، تغذیه مناسب، فعالیت بدنی منظم، ترک سیگار و کاهش مصرف الکل می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی کمک کند.

تهیه و تنظیم: سید طه نوربخش

نظارت و تأیید: فائزه محمدهاشم-متخصص ژنتیک