معرفی کشف جدید
پژوهشگران یک کلاس جدید از مولکول‌های دارویی طراحی کرده‌اند که قادر است به‌طور اختصاصی RNA معروف به TERRA را که برخی سلول‌های سرطانی برای بقا به آن وابسته‌اند، تخریب کند. این ترکیب با استفاده از فناوری «RIBOTAC» می‌تواند TERRA را درون سلول شناسایی کرده و آن را بشکند، بی‌آنکه به RNA سالم آسیبی وارد کند.
این یافته راهی بالقوه برای توسعه درمان‌های سرطانی آینده ارائه می‌دهد که به‌جای اثرات بیرونی بیماری، محرک‌های ژنتیکی آن را هدف قرار دهند.
هدف قرار دادن RNA سرطان‌زا با دقت مولکولی
دانشمندان موفق به تولید یک مولکول دارومانند شده‌اند که قادر است بخش RNA مرتبط با پیشرفت سرطان را شناسایی کرده و حذف کند.
این مطالعه که در مجله Advanced Sciences منتشر شده است.
پژوهش آن‌ها بر روی TERRA متمرکز است؛ RNAیی که به حفظ انتهای کروموزوم‌ها کمک می‌کند — بخش‌هایی از DNA که پایداری سلولی و سلامت کلی را تضمین می‌کنند.
TERRA چگونه به سرطان مرتبط می‌شود؟
زمانی که عملکرد TERRA مختل شود، فرآیندهای طبیعی پیری و تقسیم سلولی دچار اختلال می‌گردد.
در انواع خاصی از سرطان‌ها، از جمله برخی تومورهای مغزی و استخوانی، سلول‌های سرطانی از TERRA سوءاستفاده می‌کنند تا به رشد و تقسیم نامحدود ادامه دهند.
دکتر بن‌حمو می‌گوید:
«ما ابزاری ساخته‌ایم که مانند یک موشک هدایت‌شونده علیه RNA مخرب عمل می‌کند. این ابزار می‌تواند TERRA را درون سلول‌های سرطانی یافته و آن را از بین ببرد — بدون اینکه بخش‌های سالم سلول را آسیب بزند.»
نحوه عملکرد مولکول RIBOTAC
پژوهشگران مولکولی کوچک مبتنی بر RIBOTAC طراحی کردند؛ RIBOTAC مخفف کایمرای هدف‌گیری‌کننده ریبونوکلئاز (Ribonuclease-Targeting Chimera) است.
این مولکول یک ساختار ویژه در TERRA به نام G-quadruplex — ساختاری تاخورده — را شناسایی می‌کند و سپس آنزیم طبیعی سلول، یعنی RNase L را فراخوانی می‌کند تا این RNA را تجزیه کند.
نخستین ابزار با چنین دقت بالا برای تخریب TERRA
این مطالعه نخستین بار است که ابزاری با چنین دقتی برای نابودی TERRA معرفی می‌شود. این مولکول به‌طور انتخابی تنها TERRA را هدف قرار می‌دهد و به سایر RNAهایی که ویژگی‌های مشابه دارند آسیبی نمی‌زند.
در آزمایش‌هایی روی رده‌های سلولی سرطانی مانند سلول‌های HeLa و U2OS — که نشان‌دهنده سرطان‌های سخت‌درمان هستند — این درمان موفق شد سطح TERRA را کاهش دهد و رشد سلول‌های سرطانی را کند کند.
گامی بزرگ به سوی درمان‌های نوین سرطان
این کشف مسیر تازه‌ای برای توسعه داروهایی می‌گشاید که مستقیماً RNA را هدف قرار می‌دهند؛ نه فقط پروتئین‌ها که تمرکز اصلی اغلب درمان‌های فعلی هستند.
به گفته بن‌حمو:
«این یک روش جدید برای درک داروسازی است. به جای تمرکز صرف بر پروتئین‌ها، اکنون می‌آموزیم چگونه RNA کنترل‌کننده آن‌ها را هدف بگیریم. این رویکرد می‌تواند درِ درمان بیماری‌هایی را بگشاید که زمانی غیرقابل‌دسترس به نظر می‌رسیدند.»
منبع:
Elias Khaskia, Dipak Dahatonde, Raphael I. Benhamou. RNA G‐Quadruplex RIBOTAC‐Mediated Targeted Degradation of lncRNA TERRA. Advanced Science, 2025; DOI: 10.1002/advs.202512715
تهیه و تنظیم: سید طه نوربخش
نظارت و تأیید: فائزه محمدهاشم-متخصص ژنتیک
