جهش شگفت‌انگیز در درمان سرطان مغز: میدان‌های الکتریکی، سیستم ایمنی را علیه تومورهای مغزی تقویت می‌کنند

معرفی و اهمیت مطالعه

مطالعه‌ای جدید به رهبری پژوهشگران Keck Medicine of USC ترکیبی امیدوارکننده از سه نوع درمان برای گلیوبلاستوما معرفی کرده است؛ نوعی از سرطان مغز که معمولاً با پیش‌آگهی بسیار ضعیف همراه است. بر اساس گزارش National Brain Tumor Society، میانگین بقای بیماران مبتلا به گلیوبلاستوما تنها حدود ۸ ماه است.

 

درمان با میدان‌های الکتریکی: TTFields چیست؟

میدان‌های درمانی تومور (TTFields) یک روش غیرتهاجمی درمانی است که با استفاده از میدان‌های الکتریکی با شدت پایین و متناوب، به سلول‌های توموری فشار وارد کرده و مانع از تقسیم و رشد آن‌ها می‌شود. این میدان‌ها توسط مجموعه‌ای از الکترودهای مشبک که روی پوست سر قرار می‌گیرند تولید می‌شوند و بیمار روزانه حدود ۱۸ ساعت آن‌ها را استفاده می‌کند.

این درمان نه‌تنها رشد تومور را مهار می‌کند، بلکه باعث جذب بیشتر سلول‌های T (سلول‌های ایمنی قاتل تومور) به درون و اطراف گلیوبلاستوما می‌شود. با استفاده از ایمونوتراپی در ادامه‌ی این روند، سلول‌های T فعال باقی مانده و با سلول‌های قوی‌تر جایگزین می‌شوند.

 

فعال‌سازی ایمنی بدن در برابر تومور

ترکیب درمان TTFields با ایمونوتراپی، مانند pembrolizumab، یک رویکرد نوآورانه محسوب می‌شود. این دارو یک مهارکننده‌ی ایست بازرسی ایمنی (immune checkpoint inhibitor) است که توانایی شناسایی و حمله سلول‌های T به سلول‌های سرطانی را بهبود می‌دهد.

اما چالش اصلی در درمان گلیوبلاستوما، وجود سد خونی-مغزی است؛ سدی که ورود سلول‌های ایمنی و داروها را به بافت مغز محدود می‌کند. در این مطالعه، پژوهشگران با استفاده از TTFields موفق شدند واکنش ایمنی را مستقیماً در محل تومور آغاز کنند؛ رویکردی که به آن ایمن‌سازی درجا (in situ immunization) گفته می‌شود.

 

نتایج بالینی: افزایش بقای چشمگیر

این یافته‌ها در قالب کارآزمایی بالینی فاز دوم با عنوان THE-TOP-2  بررسی شد. در این مطالعه ۳۱ بیمار مبتلا به گلیوبلاستوما که دوره شیمی-پرتودرمانی خود را به پایان رسانده بودند، شرکت کردند. از این تعداد، ۲۶ نفر درمان ترکیبی TTFields، شیمی‌درمانی و ایمونوتراپی دریافت کردند.

 

نتایج کلیدی

بیماران تحت درمان ترکیبی، به‌طور میانگین حدود ۱۰ ماه بیشتر از کسانی که تنها از TTFields و شیمی‌درمانی استفاده کرده بودند، زنده ماندند.

در بیمارانی که تومورشان به دلیل محل قرارگیری قابل جراحی نبود، افزایش بقا تا ۱۳ ماه گزارش شد.

این گروه همچنین پاسخ ایمنی قوی‌تری نسبت به گروه‌های دیگر نشان دادند.

این یافته‌ها نشان می‌دهد که وجود تومور بزرگ‌تر می‌تواند هدف‌های بیشتری برای تحریک ایمنی فراهم کند و درمان مؤثرتری رقم بزند.

 

دیدگاه محققان

به گفته‌ی دکتر دیوید ترن، متخصص نوروآنکولوژی، رئیس مرکز تومور مغزیUSC:” TTFields مانند یک مدافع در بازی تیمی عمل می‌کند که قدرت حمله‌ی ایمونوتراپی را افزایش می‌دهد. این همکاری باعث می‌شود درمان، اثربخشیِ واقعی پیدا کند.”

 

مسیر پیش‌رو: مطالعه‌ی فاز سوم

در حال حاضر، Keck Medicine  در حال اجرای یک کارآزمایی بالینی فاز سوم چندمرکزی است تا اثربخشی ترکیب TTFields با شیمی‌درمانی و ایمونوتراپی را تأیید کند. این مطالعه در ۲۸ مرکز در ایالات متحده و اروپا در حال اجراست و هدف آن جذب بیش از ۷۴۰ بیمار تا آوریل ۲۰۲۹ است. در این مطالعه نقش جراحی در بهبود پاسخ ایمنی نیز ارزیابی خواهد شد.

 

نتیجه‌گیری

درمان ترکیبی TTFields با شیمی‌درمانی و ایمونوتراپی توانسته است پاسخی ایمنی مؤثر در تومورهای گلیوبلاستوما ایجاد کند، که می‌تواند امید تازه‌ای برای بیمارانی با این تشخیص سخت‌درمان فراهم کند؛ به‌ویژه آن‌هایی که امکان جراحی برایشان وجود ندارد. این روش می‌تواند به عنوان کلید بالقوه برای بهره‌برداری واقعی از ایمونوتراپی در سرطان مغز در نظر گرفته شود.

 

منبع:

Efficacy and safety of adjuvant TTFields plus pembrolizumab and temozolomide in newly diagnosed glioblastoma: A phase 2 study. Med, 2025; 100708 DOI: 10.1016/j.medj.2025.100708

تهیه و تنظیم: سید طه نوربخش

نظارت و تأیید: فائزه محمدهاشم-متخصص ژنتیک