مدولوبلاستوماهای گروه ۳: چالش جدی در سرطان‌های مغزی کودکان
مدولوبلاستوما یکی از شایع‌ترین تومورهای مغزی دوران کودکی است که در بین آن‌ها، نوع گروه ۳ تهاجمی‌ترین و درمان‌ناپذیرترین نوع به شمار می‌رود و نقش قابل‌توجهی در مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در کودکان دارد.
کشف هدف درمانی جدید: پروتئین DLAT
در پژوهشی منتشرشده در Cancer Cell، پژوهشگران با بررسی بیش از ۲ هزار ژن متفاوت در سلول‌های سرطانی، دریافتند که بیان بالای ژن DLAT (dihydrolipoyl transacetylase) با کاهش شانس بقاء بیماران ارتباط دارد. این ژن تحت کنترل مستقیم پروتئین c-MYC قرار دارد که نقش محوری در زیست‌شناسی مدولوبلاستومای گروه ۳ ایفا می‌کند.
نقش آنزیم‌های متابولیک در پایداری تومورها
مطالعه نشان داد که c-MYC خود تحت تأثیر آنزیم متابولیک isocitrate dehydrogenase 1 (IDH1) قرار دارد. مدل‌های آزمایشگاهی سلولی و حیوانی نشان دادند که DLAT نه‌تنها در مسیرهای متابولیکی و پاسخ به استرس اکسیداتیو نقش دارد، بلکه در برابر نوعی مرگ سلولی وابسته به مس به نام cuproptosis نیز حساس است.
مس و مرگ سلولی انتخابی در سلول‌های سرطانی
در حالی که مس برای رشد طبیعی مغز حیاتی است، افزایش یا کاهش بیش‌ازحد آن می‌تواند منجر به بیماری شود. پژوهشگران از مولکولی به نام elesclomol استفاده کردند که با افزایش سطح مس در سلول‌های توموری مدولوبلاستومای گروه ۳، باعث القای cuproptosis شد و توانست به‌طور مؤثر رشد تومورها را کاهش دهد.
موفقیت در مدل‌های حیوانی و امید به کاربرد بالینی
موش‌هایی که با elesclomol درمان شدند، عمر طولانی‌تری داشتند و سطح تومور در آن‌ها کاهش چشمگیری داشت. نکته مهم این است که elesclomol قادر است از سد خونی-مغزی عبور کند، حتی در دوزهای بسیار پایین، که این موضوع یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در درمان‌های مغزی را برطرف می‌کند.
گام بعدی: کارآزمایی‌های بالینی و ترکیب با ایمونوتراپی
پژوهشگران معتقدند که elesclomol به‌ویژه برای بیمارانی که تومورهایشان بیان بالایی از c-MYC و DLAT دارند، مناسب است. آن‌ها اکنون در حال بررسی امکان ترکیب این دارو با ایمنی‌درمانی‌ها هستند و امیدوارند به‌زودی کارآزمایی‌های بالینی انسانی را آغاز کنند.
منبع:
Isocitrate dehydrogenase 1 primes group-3 medulloblastomas for cuproptosis. Cancer Cell, 2025; DOI: 10.1016/j.ccell.2025.04.013
تهیه و تنظیم: سید طه نوربخش
نظارت و تأیید: فائزه محمدهاشم-متخصص ژنتیک
