سرطان معده (که به آن سرطان گاستریک نیز گفته می‌شود)، سرطانی است که از سلول‌های پوشاننده‌ی داخلی معده آغاز می‌شود.
معده اندامی است که در سمت چپ بخش بالایی شکم قرار دارد و وظیفه‌ی هضم غذا را بر عهده دارد.
معده بخشی از دستگاه گوارش است؛ مجموعه‌ای از اندام‌های عضلانی و توخالی که به‌صورت یک لوله‌ی بلند و پیچ‌خورده از دهان تا مقعد به یکدیگر متصل‌اند. دستگاه گوارش مواد مغذی موجود در غذا را پردازش کرده و به عبور مواد زائد از بدن کمک می‌کند:
غذا از گلو (حلق) از طریق لوله‌ای به‌نام مری به معده منتقل می‌شود.
پس از ورود غذا به معده، ماهیچه‌های معده آن را با شیره‌های گوارشی مخلوط کرده و به قطعات کوچکتر تجزیه می‌کنند.
غذای نیمه‌هضم‌شده پس از خروج از معده، وارد روده‌ی باریک شده و سپس به روده‌ی بزرگ می‌رسد.
انتهای روده‌ی بزرگ که رکتوم نام دارد، مواد زائد باقی‌مانده از هضم غذا را تا زمان دفع در خود نگه می‌دارد و سپس این مواد از طریق مقعد طی اجابت مزاج از بدن خارج می‌شوند.
انواع سرطان معده
آدنوکارسینوم معده از سلول‌های تولیدکننده‌ی مخاط در لایه‌ی درونی معده آغاز می‌شود. تقریباً تمام موارد سرطان معده از نوع آدنوکارسینوما هستند.
آدنوکارسینوم معده به دو دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شود، بر اساس اینکه در کدام ناحیه از معده شکل گرفته است:
- سرطان کاردیای معده (Gastric cardia cancer) در بخش بالایی معده، یعنی در حدود ۲.۵ سانتی‌متر پایینی جایی که معده به مری متصل می‌شود، آغاز می‌گردد.
- سرطان غیرکاردیای معده (Non-cardia gastric cancer) در سایر نواحی معده غیر از قسمت کاردیا ایجاد می‌شود.
آدنوکارسینوم معده همچنین بر اساس ظاهر سلول‌ها زیر میکروسکوپ، به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:
- آدنوکارسینومای نوع روده‌ای (Intestinal adenocarcinoma) این نوع به‌خوبی تمایز یافته است؛ به این معنی که سلول‌های سرطانی در زیر میکروسکوپ شبیه سلول‌های طبیعی به‌نظر می‌رسند.
- آدنوکارسینومای نوع منتشر (Diffuse adenocarcinoma) این نوع یا تمایز نیافته است یا تمایز بسیار ضعیفی دارد؛ یعنی سلول‌های سرطانی زیر میکروسکوپ بسیار متفاوت از سلول‌های طبیعی دیده می‌شوند. آدنوکارسینوماهای منتشر معمولاً سریع‌تر رشد کرده و گسترش می‌یابند و درمان آن‌ها دشوارتر است.
آدنوکارسینومای محل اتصال مری و معده (GEJ): آدنوکارسینومای محل اتصال گاستروازوفاژیال (GEJ) سرطانی است که در ناحیه‌ی محل اتصال مری به بخش کاردیای معده شکل می‌گیرد. درمان این نوع سرطان ممکن است مشابه درمان سرطان معده یا سرطان مری باشد.
تومورهای نورواندوکرین گوارشی، سرطان‌هایی هستند که از سلول‌های نورواندوکرین منشأ می‌گیرند. این سلول‌ها نوعی سلول هستند که هم‌ویژگی‌های سلول عصبی و هم سلول تولیدکننده‌ی هورمون را دارند، و در پوشش دستگاه گوارش وجود دارند. سلول‌های نورواندوکرین هورمون‌هایی ترشح می‌کنند که به کنترل شیره‌های گوارشی و حرکات عضلاتی که غذا را در معده و روده‌ها حرکت می‌دهند، کمک می‌کنند.
تومورهای استرومال دستگاه گوارش (GIST) از سلول‌های عصبی موجود در دیواره‌ی معده و دیگر اندام‌های گوارشی منشأ می‌گیرند.GIST نوعی سارکوم بافت نرم به‌شمار می‌رود.
لنفوم اولیه معده نوعی از لنفوم غیر هوچکینی (non-Hodgkin lymphoma) است که در معده شکل می‌گیرد. بیشتر لنفوم‌های اولیه معده از دو نوع اصلی هستند: لنفوم معده‌ای وابسته به بافت لنفاوی مخاطی (MALT lymphoma) لنفوم سلول B بزرگ منتشر معده (diffuse large B-cell lymphoma)
در موارد نادر، انواع دیگری از سرطان مانند موارد زیر نیز می‌توانند در معده شروع شوند:کارسینوم سلول سنگفرشی (Squamous cell carcinoma)، کارسینوم سلول کوچک (Small cell carcinoma)، لِیومیوسارکوما (Leiomyosarcoma).
شیوع سرطان معده در ایران
سرطان معده یکی از شایع‌ترین و کشنده‌ترین سرطان‌ها در ایران است و در مردان شایع‌تر از زنان است؛ نرخ ابتلا (تطبیق‌شده بر اساس سن) (ASR) در مردان حدود ۱۵–۲۱ در ۱۰۰٬۰۰۰ و در زنان ۷–۹ در ۱۰۰٬۰۰۰ گزارش شده است. میانگین سن تشخیص حدود 66 سال برای مردان و حدود 62 سال برای زنان است.
علل و عوامل خطر
علت‌های سرطان معده هنوز به‌طور کامل شناخته نشده‌اند، اما چندین عامل خطر وجود دارد که ممکن است احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. برای اطلاعات بیشتر به بخش علل و عوامل خطر ابتلا به سرطان معده مراجعه شود.
علائم
علائم سرطان معده ممکن است شامل وضعیت‌های رایجی مانند سوءهاضمه و درد معده باشند. برای شناسایی علائم اولیه و پیشرفته‌ی سرطان معده به بخش علائم سرطان معده مراجعه شود.
غربالگری
هیچ آزمایش غربالگری استانداردی برای سرطان معده وجود ندارد. با آزمایش‌هایی که در حال بررسی برای غربالگری سرطان معده هستند آشنا شوید.
تشخیص سرطان معده
با آزمایش‌هایی که برای تشخیص و تعیین مرحله‌ی سرطان معده استفاده می‌شوند آشنا شوید.
نرخ بقا و پیش‌آگهی
درباره‌ی نرخ بقای سرطان معده و اینکه چرا این آمار نمی‌تواند دقیقاً پیش‌بینی کند چه اتفاقی برای شما خواهد افتاد، بیشتر بخوانید.
مراحل
مرحله به گستردگی سرطان شما اشاره دارد؛ مثلاً اینکه تومور چقدر بزرگ است و آیا گسترش یافته یا نه. با مراحل سرطان معده، که عامل مهمی در تعیین برنامه‌ی درمان است، آشنا شوید.
درمان سرطان معده
درمان‌های سرطان معده می‌توانند شامل جراحی، پرتودرمانی، شیمی‌درمانی، ایمن‌درمانی و سایر گزینه‌ها باشند. درباره‌ی روش‌های مختلف درمان سرطان معده بیشتر بخوانید.
سرطان معده در کودکان
سرطان معده در کودکان نادر است. درباره‌ی علائم و عوامل خطر سرطان معده در کودکان، و اینکه چگونه تشخیص داده شده و درمان می‌شود، بیشتر بخوانید.
کنار آمدن با سرطان معده
برخی جنبه‌های تشخیص و درمان سرطان معده نگرانی‌های خاصی را ایجاد می‌کنند. با دانستن آنچه پیش رو دارید و منابعی که در دسترس‌تان است، حس کنترل بیشتری پیدا خواهید کرد.
تهیه و تنظیم: سید طه نوربخش
نظارت و تأیید: فائزه محمدهاشم-متخصص ژنتیک