محققان با استفاده از «بمب هوشمند» موفق به نابودی سرطان پستان شدند

سوفیا لانت، استاد بیوشیمی و زیست‌شناسی مولکولی در دانشکده علوم طبیعی دانشگاه ایالتی میشیگان (MSU)، و ریچارد لانت، استاد مهندسی شیمی در همین دانشگاه و دارنده کرسی «جوهانسن-کرازبی»، در همکاری با وینسنت لاوالو، استاد شیمی در دانشگاه کالیفرنیا، ریورساید، ترکیبات شیمیایی جدیدی به نام سیانین-کربوران ابداع کرده‌اند. این ترکیبات حساس به نور در نوعی روش درمانی موسوم به درمان فتودینامیک (PDT) برای نابودی تومورهای سرطان پستان متاستاتیک در موش‌ها به کار رفته‌اند، آن هم با حداقل عوارض جانبی.

سوفیا لانت در این باره می‌گوید: “ترکیبات نوآورانه سیانین-کربوران، گزینه‌ای هدفمند با عوارض جانبی کمتر برای بیماران مبتلا به سرطان پستان مهاجم فراهم می‌کنند. انتظار داریم این پژوهش راه را برای درمان‌هایی ایمن‌تر و مؤثرتر برای بیمارانی با گزینه‌های درمانی محدود باز کند.”

در روش PDT، ترکیبات حساس به نور در بدن گردش می‌کنند و درون سلول‌های سرطانی تجمع می‌یابند. سپس نور نزدیک به مادون قرمز — که با چشم انسان قابل رؤیت نیست — به عمق بیشتری از بدن نفوذ کرده و این ترکیبات را فعال می‌کند. در این حالت، مواد شیمیایی مانند «بمب هوشمند» عمل کرده و سلول‌های سرطانی را نابود می‌کنند، در حالی که به سلول‌های سالم آسیبی نمی‌زنند.

هیلانا مدیروس، پژوهشگر فوق‌دکتری در دانشگاه ایالتی میشیگان و یکی از اعضای تیم آزمایش بر روی موش‌ها، می‌گوید: «ترکیبات حساس به نور مورد تأیید FDA که اکنون در PDT استفاده می‌شوند، مدت طولانی در بدن باقی می‌مانند — مثلاً در پوست — و باعث می‌شوند بیمار تا دو تا سه ماه از قرار گرفتن در نور دوری کند، زیرا حتی نور کم هم می‌تواند موجب سوختگی و تاول پوستی شود.”

ترکیبات جدید سیانین-کربوران نسبت به داروهای سنتی PDT مزیت‌هایی دارند؛ از جمله جذب بالاتر در سلول‌های سرطانی و اثربخشی بیشتر در درمان.

امیر روشن زاده، دانشجوی تحصیلات تکمیلی در MSU و نویسنده اول مقاله، می‌گوید: “دستاورد ما یک گزینه درمانی مؤثر برای سرطان‌های مهاجم پستان فراهم می‌کند و در عین حال افق‌های جدیدی برای درمان سایر سرطان‌ها و سامانه‌های دارورسانی هدفمند می‌گشاید.”

در گام بعدی، محققان قصد دارند توانایی این ترکیبات را در درمان انواع دیگر سرطان بررسی کنند.

ریچارد لانت در پایان می‌افزاید: “کشف‌هایی واقعاً نوآورانه که بتوانند پاسخگوی مسائل پیچیده‌ای مانند سرطان باشند، نیازمند همکاری تیم‌های میان‌رشته‌ای هستند. این پژوهش نمونه‌ای عالی از نتایجی است که می‌توان با تلفیق تخصص‌هایی گوناگون — از زیست‌شناسی سرطان گرفته تا شیمی و مهندسی علم مواد — به آن دست یافت.

منبع:

Next‐Generation Photosensitizers: Cyanine‐Carborane Salts for Superior Photodynamic Therapy of Metastatic Cancer. Angewandte Chemie International Edition, 2025; 64 (9) DOI: 10.1002/anie.202419759

تهیه و تنظیم: سید طه نوربخش

نظارت و تأیید: فائزه محمدهاشم-متخصص ژنتیک