یک مطالعه از مؤسسه تحقیقاتی لودویگ نشان داده است که رژیم غذایی و میکروارگانیسم‌های روده می‌توانند به شکلی غیرمنتظره بر اثرگذاری درمان‌های سرطان تأثیر بگذارند.
این پژوهش که توسط «آساِئل روئیچمان» و «جاشوا رابینوویتز» از مرکز لودویگ در پرینستون انجام شده، می‌تواند توضیح دهد که چرا داروهای مهارکننده PI3 کیناز (PI3K) — که مسیرهای سیگنال‌دهی غیرطبیعی را در سلول‌های سرطانی مهار می‌کنند — در بیماران مبتلا به تومورهای جامد همیشه کارایی پایدار و قابل‌اعتماد ندارند.
به گفته رابینوویتز، “بسیاری از داروهای سرطان در همه بیماران به‌یک‌اندازه مؤثر نیستند، و یکی از فرضیه‌های جدید این است که رژیم غذایی ممکن است نقش مهمی در این تفاوت ایفا کند. در این مطالعه نشان دادیم که رژیم غذایی می‌تواند به شکلی غیرمستقیم و فراتر از اثرات تغذیه‌ای مستقیم، نتایج درمان سرطان را در مدل‌های پیش‌بالینی تغییر دهد. مشخص شد که برخی مولکول‌های کوچک موجود در غذاهای گیاهی، توسط باکتری‌های مفید روده به ترکیباتی تبدیل می‌شوند که آنزیم‌های کبد را فعال کرده و باعث دفع سریع‌تر داروهای PI3K می‌شوند — در نتیجه اثربخشی دارو کاهش می‌یابد.”
روئیچمان، نویسنده اصلی مقاله، می‌افزاید: “گرچه تمرکز این تحقیق بر مهارکننده‌های PI3K بوده، اما آنزیم‌های کبدی درگیر در تجزیه این داروها، بسیاری از داروهای دیگر را نیز تجزیه می‌کنند. بنابراین یافته‌های ما می‌تواند برای داروهای گوناگون در درمان سرطان یا بیماری‌های دیگر نیز اهمیت داشته باشد.”
این مطالعه که در شماره اخیر مجله Cell منتشر شده، با نتایجی غیرمنتظره آغاز شد. در گذشته، تیم رابینوویتز و دیگران نشان داده بودند که رژیم‌های غذایی کتوژنیک (با چربی بالا و کربوهیدرات پایین) پاسخ به داروهای سرطان را در موش‌ها بهبود می‌دهند. تصور می‌شد این اثر به علت کاهش انسولین و قند خون باشد. اما در این مطالعه، مشاهده شد که حتی رژیم‌هایی با کربوهیدرات بالا نیز می‌توانند پاسخ خوبی به مهارکننده‌های PI3K ایجاد کنند، که این نتیجه غافلگیرکننده بود.
با بررسی بیشتر، پژوهشگران دریافتند که تفاوت واقعی نه در سطح قند یا چربی، بلکه در پیچیدگی مولکولی رژیم غذایی نهفته است — به‌ویژه اینکه آیا غذاهای کامل (whole foods) یا فرآوری‌شده مصرف شده‌اند. رژیم کتوژنیکی که به موش‌ها داده می‌شد، حاوی مواد غذایی بسیار فرآوری‌شده و فاقد ترکیبات پیچیده گیاهی مانند فیتوشیمیایی‌ها (به‌ویژه ترکیبات مشتق از سویا) بود. در مقابل، رژیم غذایی عادی حاوی این ترکیبات بود.
باکتری‌های روده این فیتوشیمیایی‌ها، از جمله سویاساپونین‌های موجود در سویا را به ترکیباتی تبدیل می‌کنند که باعث فعال‌سازی آنزیم کبدی سیتوکروم P450 می‌شوند — آنزیمی که داروهای ضدسرطان را سریع‌تر تجزیه می‌کند و اثربخشی آن‌ها را کاهش می‌دهد.
نتایج نشان داد که مصرف رژیم غذایی کم‌فیتوشیمیایی یا استفاده از آنتی‌بیوتیک‌هایی که میکروبیوم روده را سرکوب می‌کنند، باعث افزایش اثرگذاری داروهای PI3K می‌شود.
روئیچمان می‌گوید: “این یافته‌ها نشان می‌دهد برخی رژیم‌های گیاه‌محور ممکن است با تحریک سیستم‌های پاک‌سازی دارو در بدن، سطح مؤثر داروهای سرطان را کاهش دهند. گرچه مولکول‌های دقیق مؤثر در انسان ممکن است متفاوت باشند، اما کار ما اهمیت رژیم غذایی و میکروبیوم را در شکل‌دهی به رفتار داروهای ضدسرطان برجسته می‌کند.”
در ادامه، این یافته‌ها فرصت‌هایی نو برای طراحی درمان‌های سرطان فراهم می‌کنند که بر اساس ترکیب میکروبیوم روده، رژیم غذایی بیمار و سابقه استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها تنظیم شوند. چنین راهبردهایی می‌توانند شامل بررسی میکروبیوم بیماران و تجویز تغییرات غذایی یا مداخلات دارویی برای بهینه‌سازی متابولیسم داروها باشند.
منبع:
Microbiome metabolism of dietary phytochemicals controls the anticancer activity of PI3K inhibitors. Cell, 2025; DOI: 10.1016/j.cell.2025.04.041
تهیه و تنظیم: سید طه نوربخش
نظارت و تأیید: فائزه محمدهام-متخصص ژنتیک
