بسیاری از مطالعات به بررسی این احتمال پرداختهاند که اجزای غذایی یا مواد مغذی خاص با افزایش یا کاهش خطر ابتلا به سرطان مرتبط هستند. مطالعات سلولهای سرطانی در آزمایشگاه و مدلهای حیوانی گاهی اوقات شواهدی ارائه دادهاند که ترکیبات جدا شده ممکن است سرطانزا باشند (یا فعالیت ضد سرطانی داشته باشند).
اما به جز چند مورد استثنا، مطالعات روی جمعیتهای انسانی هنوز به طور قطعی نشان ندادهاند که هیچ یک از اجزای رژیم غذایی باعث ایجاد سرطان یا محافظت در برابر آن میشود. گاهی اوقات نتایج مطالعات اپیدمیولوژیک که رژیمهای غذایی افراد مبتلا به سرطان و غیر مبتلا را مقایسه میکنند، نشان دادهاند که افراد مبتلا به سرطان و غیر مبتلا در میزان مصرف یک جزء خاص رژیم غذایی متفاوت هستند.
با این حال، این نتایج فقط نشان میدهند که جزء غذایی با تغییر در خطر ابتلا به سرطان مرتبط است، نه اینکه جزء غذایی مسئول یا علت تغییر در خطر باشد. به عنوان مثال، شرکتکنندگان در مطالعه با و بدون سرطان میتوانند علاوه بر رژیم غذایی خود، از جهات دیگری نیز متفاوت باشند و این امکان وجود دارد که برخی تفاوتهای دیگر نیز تفاوت در سرطان را توضیح دهند.
وقتی شواهدی از یک مطالعه اپیدمیولوژیک به دست میآید که یک جزء غذایی با کاهش خطر ابتلا به سرطان مرتبط است، ممکن است یک کارآزمایی تصادفی برای بررسی این احتمال انجام شود. انتساب تصادفی به گروههای غذایی تضمین میکند که هرگونه تفاوت بین افرادی که مصرف زیاد و کم یک ماده مغذی دارند، به دلیل خود ماده مغذی است نه به دلیل سایر تفاوتهای ناشناخته. (به دلایل اخلاقی، مطالعات تصادفی معمولاً زمانی انجام نمیشوند که شواهدی مبنی بر ارتباط یک جزء غذایی با افزایش خطر ابتلا به سرطان وجود داشته باشد.)
دانشمندان بسیاری از افزودنیها، مواد مغذی و سایر اجزای رژیم غذایی را برای ارتباط احتمالی با خطر سرطان مطالعه کردهاند. این موارد عبارتند از:
- آکریلامید
آکریلامید یک ماده شیمیایی است که در دود تنباکو و برخی غذاها یافت میشود. این ماده میتواند زمانی تولید شود که سبزیجات خاصی مانند سیبزمینی در دمای بالا حرارت داده شوند. مطالعات روی مدلهای حیوانی نشان داده است که قرار گرفتن در معرض آکریلامید خطر ابتلا به چندین نوع سرطان را افزایش میدهد. با این حال، هیچ مدرک مستدلی وجود ندارد که نشان دهد قرار گرفتن در معرض آکریلامید غذایی با خطر ابتلا به هر نوع سرطانی در انسان مرتبط است. - الکل
اگرچه گمان میرود که شراب قرمز خطر ابتلا به سرطان را کاهش میدهد، اما هیچ مدرک علمی برای چنین ارتباطی وجود ندارد. همچنین، الکل یکی از علل شناخته شده سرطان است. مصرف زیاد یا منظم الکل خطر ابتلا به سرطانهای حفره دهان (به جز لبها)، حلق (گلو)، حنجره (تارهای صوتی)، مری، کبد، سینه، روده بزرگ و راست روده را افزایش میدهد. خطر ابتلا به سرطان با میزان الکلی که فرد مینوشد، افزایش مییابد. برای اطلاعات بیشتر، به برگه اطلاعات مربوط به الکل و خطر سرطان مراجعه کنید. - آنتیاکسیدانها
آنتیاکسیدانها مواد شیمیایی هستند که فعالیت سایر مواد شیمیایی، معروف به رادیکالهای آزاد، که ممکن است به سلولها آسیب برسانند را مسدود میکنند. تحقیقات آزمایشگاهی و حیوانی نشان داده است که آنتیاکسیدانهای برونزا میتوانند به جلوگیری از آسیب رادیکالهای آزاد مرتبط با ایجاد سرطان کمک کنند، اما تحقیقات در انسان به طور قانعکنندهای نشان نداده است که مصرف مکملهای آنتیاکسیدان میتواند به کاهش خطر ابتلا به سرطان یا مرگ ناشی از آن کمک کند. برخی مطالعات حتی افزایش خطر ابتلا به برخی سرطانها را نشان دادهاند. - شیرینکنندههای مصنوعی
مطالعات زیادی در مورد ایمنی شش شیرینکننده مصنوعی مورد تأیید FDA (ساخارین، آسپارتام، آسهسولفام پتاسیم، سوکرالوز، نئوتام و آدوانتام) انجام شده است. در مطالعات آزمایشگاهی روی حیوانات، این شیرینکنندهها عموماً باعث سرطان یا سایر عوارض جانبی سلامتی نشدهاند. اکثر مطالعات مربوط به ارتباط بین مصرف شیرینکنندههای مصنوعی و سرطان در انسان نیز هیچ افزایش خطری را نشان ندادهاند، اگرچه یک مطالعه بزرگ گروهی افزایش جزئی خطر سرطان را در بین مصرفکنندگان چندین شیرینکننده نشان داده است. - گوشت سوخته
برخی مواد شیمیایی به نام HCAها و PAHها هنگام پخت گوشت ماهیچه، از جمله گوشت گاو، گوشت خوک، ماهی و مرغ، با استفاده از روشهای دمای بالا تشکیل میشوند. قرار گرفتن در معرض سطوح بالای HCAها و PAHها میتواند باعث سرطان در حیوانات شود؛ با این حال، اینکه آیا چنین مواجههای باعث سرطان در انسان میشود یا خیر، مشخص نیست. - سبزیجات چلیپایی
سبزیجات چلیپایی حاوی مواد شیمیایی به نام گلوکوزینولات هستند که به چندین ترکیب تجزیه میشوند که برای اثرات ضد سرطانی احتمالی آنها مورد مطالعه قرار گرفتهاند. برخی از این ترکیبات اثرات ضد سرطانی را در سلولها و حیوانات نشان دادهاند، اما نتایج مطالعات روی انسانها چندان واضح نبوده است. برای اطلاعات بیشتر، به برگه اطلاعات سبزیجات چلیپایی و پیشگیری از سرطان مراجعه کنید. - فلوراید
فلوراید موجود در آب به جلوگیری و حتی معکوس کردن پوسیدگی دندان کمک میکند. بسیاری از مطالعات، چه روی انسان و چه روی حیوانات، هیچ ارتباطی بین آب حاوی فلوراید و خطر سرطان نشان ندادهاند. - ویتامین D
ویتامین D به بدن کمک میکند تا از کلسیم و فسفر برای ساختن استخوانها و دندانهای قوی استفاده کند. ارتباط احتمالی سطح خون یا میزان مصرف ویتامین D با سرطان، هم در مطالعات مشاهدهای و هم در کارآزماییهای تصادفی مورد بررسی قرار گرفته است. مطالعات مشاهدهای شواهدی ارائه دادهاند که نشان میدهد افرادی که سطح ویتامین D خون بالاتری دارند، ممکن است خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ و مرگ و میر کلی ناشی از سرطان کمتری داشته باشند. اکثر کارآزماییهای تصادفی ارتباطی بین مصرف مکمل ویتامین D و خطر سرطان یا مرگ و میر ناشی از آن پیدا نکردهاند.
تهیه و تنظیم: سید طه نوربخش
نظارت و تأیید: فائزه محمدهاشم-متخصص ژنتیک
