مرور کلی پیشگیری از سرطان- برای بیماران

پیشگیری چیست؟

پیشگیری از سرطان اقدامی است که برای کاهش احتمال ابتلا به سرطان انجام می‌شود. علاوه بر مشکلات جسمی و پریشانی عاطفی ناشی از سرطان، هزینه‌های بالای مراقبت نیز باری بر دوش بیماران، خانواده‌های آنها و عموم مردم است. با پیشگیری از سرطان، تعداد موارد جدید سرطان کاهش می‌یابد. امیدواریم این امر بار سرطان و تعداد مرگ و میر ناشی از سرطان را کاهش دهد.

سرطان یک بیماری واحد نیست، بلکه گروهی از بیماری‌های مرتبط است. بسیاری از عوامل در ژن‌ها، سبک زندگی و محیط اطراف ما ممکن است خطر ابتلا به سرطان را افزایش یا کاهش دهند.

دانشمندان در حال مطالعه روش‌های مختلفی برای کمک به پیشگیری از سرطان هستند، از جمله:

• راه‌هایی برای اجتناب یا کنترل چیزهایی که به عنوان عامل سرطان شناخته می‌شوند.
• تغییرات در رژیم غذایی و سبک زندگی.
• تشخیص زودهنگام شرایط پیش سرطانی. شرایط پیش سرطانی شرایطی هستند که ممکن است به سرطان تبدیل شوند.
• پیشگیری شیمیایی (داروهایی برای درمان یک بیماری پیش‌سرطانی یا جلوگیری از شروع سرطان).
• جراحی کاهش دهنده ریسک.

سرطان‌زایی

نکات کلیدی (سرطان‌زایی)

• سرطان‌زایی فرآیندی است که در آن سلول‌های طبیعی به سلول‌های سرطانی تبدیل می‌شوند.
• تغییرات (جهش‌ها) در ژن‌ها در طول سرطان‌زایی رخ می‌دهد.

سرطان‌زایی فرآیندی است که در آن سلول‌های طبیعی به سلول‌های سرطانی تبدیل می‌شوند.

سلول‌ها کوچکترین واحدهای بدن هستند و بافت‌های بدن را تشکیل می‌دهند. هر سلول حاوی ژن‌هایی است که نحوه رشد، توسعه و ترمیم بدن را هدایت می‌کنند. ژن‌های زیادی وجود دارند که کنترل می‌کنند یک سلول زنده بماند یا بمیرد، تقسیم شود (تکثیر شود) یا عملکردهای خاصی مانند تبدیل شدن به سلول عصبی یا سلول عضلانی را بر عهده بگیرد.

تغییرات (جهش‌ها) در ژن‌ها در طول سرطان‌زایی رخ می‌دهد.

تغییرات (جهش‌ها) در ژن‌ها می‌تواند باعث از کار افتادن کنترل‌های طبیعی در سلول‌ها شود. وقتی این اتفاق می‌افتد، سلول‌ها در زمانی که باید بمیرند، نمی‌میرند و سلول‌های جدید زمانی که بدن به آنها نیازی ندارد، تولید می‌شوند. تجمع سلول‌های اضافی ممکن است باعث تشکیل توده (تومور) شود.

تومورها می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم (سرطانی) باشند. سلول‌های تومور بدخیم به بافت‌های مجاور حمله می‌کنند و به سایر قسمت‌های بدن گسترش می‌یابند. سلول‌های تومور خوش‌خیم به بافت‌های مجاور حمله نمی‌کنند و گسترش نمی‌یابند.

عوامل خطر

نکات کلیدی (عوامل خطر)

• عواملی که خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند
  • مصرف سیگار و دخانیات
  • عفونت‌ها
  • تابش
  • داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی پس از پیوند عضو
• عواملی که ممکن است بر خطر ابتلا به سرطان تأثیر بگذارند
  • رژیم غذایی
  • الکل
  • فعالیت بدنی
  • چاقی
  • دیابت
  • عوامل خطر محیطی

دانشمندان عوامل خطر و عوامل محافظتی را مطالعه می‌کنند تا راه‌هایی برای جلوگیری از شروع سرطان‌های جدید پیدا کنند. هر چیزی که احتمال ابتلا به سرطان را افزایش دهد، عامل خطر سرطان نامیده می‌شود؛ هر چیزی که احتمال ابتلا به سرطان را کاهش دهد، عامل محافظتی سرطان نامیده می‌شود.

برخی از عوامل خطر سرطان قابل اجتناب هستند، اما بسیاری از آنها قابل اجتناب نیستند. به عنوان مثال، هم سیگار کشیدن و هم به ارث بردن ژن‌های خاص، عوامل خطر برخی از انواع سرطان هستند، اما فقط می‌توان از سیگار کشیدن اجتناب کرد. عوامل خطری که فرد می‌تواند کنترل کند، عوامل خطر قابل اصلاح نامیده می‌شوند.

بسیاری از عوامل دیگر در محیط، رژیم غذایی و سبک زندگی ما ممکن است باعث ایجاد یا پیشگیری از سرطان شوند. این خلاصه تنها عوامل خطر اصلی سرطان و عوامل محافظتی را که می‌توان برای کاهش خطر ابتلا به سرطان کنترل یا تغییر داد، بررسی می‌کند. عوامل خطری که در این خلاصه توضیح داده نشده‌اند شامل رفتارهای جنسی خاص، استفاده از استروژن و قرار گرفتن در معرض مواد خاص در محل کار یا مواد شیمیایی خاص هستند.

عواملی که خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند

مصرف سیگار و دخانیات

مصرف دخانیات به شدت با افزایش خطر ابتلا به انواع سرطان مرتبط است. سیگار کشیدن علت اصلی انواع سرطان‌های زیر است:

• لوسمی میلوئیدی حاد (AML)
• سرطان مثانه
• سرطان دهانه رحم
• سرطان مری
• سرطان کلیه
• سرطان ریه
• سرطان حفره دهان
• سرطان پانکراس
• سرطان معده

سیگار نکشیدن یا ترک سیگار خطر ابتلا به سرطان و مرگ ناشی از سرطان را کاهش می‌دهد. دانشمندان معتقدند که سیگار کشیدن باعث حدود 30 درصد از کل مرگ و میرهای ناشی از سرطان می‌شود.

عفونت‌ها

برخی ویروس‌ها و باکتری‌ها می‌توانند باعث سرطان شوند. نمونه‌هایی از ویروس‌ها و باکتری‌های سرطان‌زا عبارتند از:

• ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) خطر ابتلا به سرطان‌های دهانه رحم، آلت تناسلی مردانه، واژن، مقعد و دهان و حلق را افزایش می‌دهد.
• ویروس‌های هپاتیت B و هپاتیت C خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش می‌دهند.
• ویروس اپشتین بار خطر ابتلا به لنفوم بورکیت را افزایش می‌دهد.
• هلیکوباکتر پیلوری خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش می‌دهد.

دو واکسن برای جلوگیری از عفونت ناشی از عوامل سرطان‌زا توسعه یافته و توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) تأیید شده‌اند. یکی از آنها واکسنی برای جلوگیری از عفونت با ویروس هپاتیت B است. دیگری در برابر عفونت با سویه‌های HPV که باعث سرطان دهانه رحم می‌شوند، محافظت می‌کند. دانشمندان همچنان روی واکسن‌هایی علیه عفونت‌هایی که باعث سرطان می‌شوند، کار می‌کنند.

تابش

قرار گرفتن در معرض تشعشعات یکی از علل شناخته شده سرطان است. دو نوع اصلی تشعشعات با افزایش خطر ابتلا به سرطان مرتبط هستند:

• اشعه ماوراء بنفش نور خورشید، علت اصلی سرطان‌های پوست غیرملانومی
• تابش یونیزه کننده شامل:
  • تشعشعات پزشکی ناشی از آزمایش‌های تشخیص سرطان مانند اشعه ایکس، سی‌تی‌اسکن، فلوروسکوپی و اسکن‌های پزشکی هسته‌ای
  • گاز رادون

دانشمندان معتقدند که تشعشعات یونیزه کننده باعث ایجاد سرطان خون، سرطان تیروئید و سرطان پستان در زنان می‌شود. تشعشعات یونیزه کننده همچنین ممکن است با میلوما و سرطان‌های ریه، معده، روده بزرگ، مری، مثانه و تخمدان مرتبط باشد. قرار گرفتن در معرض تشعشعات ناشی از اشعه ایکس تشخیصی، خطر ابتلا به سرطان را در بیماران و تکنسین‌های اشعه ایکس افزایش می‌دهد. تشعشعات تشخیصی در کودکان و نوجوانان با خطر بالاتر ابتلا به سرطان در سنین پایین مرتبط دانسته شده است.

استفاده روزافزون از سی‌تی‌اسکن در طول ۲۰ سال گذشته، قرار گرفتن در معرض تشعشعات یونیزان را افزایش داده است. خطر ابتلا به سرطان نیز با تعداد سی‌تی‌اسکن‌هایی که بیمار انجام می‌دهد و دوز تشعشع مورد استفاده در هر بار، افزایش می‌یابد.

داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی پس از پیوند عضو

داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی پس از پیوند عضو استفاده می‌شوند. این داروها با کاهش پاسخ ایمنی بدن، از رد عضو پیوندی جلوگیری می‌کنند. داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی با افزایش خطر ابتلا به سرطان مرتبط هستند زیرا توانایی بدن در جلوگیری از تشکیل سرطان را کاهش می‌دهند. خطر ابتلا به سرطان، به ویژه سرطان ناشی از ویروس، در 6 ماه اول پس از پیوند عضو بیشتر است، اما این خطر سال‌ها ادامه دارد.

عواملی که ممکن است بر خطر ابتلا به سرطان تأثیر بگذارند

رژیم غذایی

غذاهایی که به طور منظم می‌خورید، رژیم غذایی شما را تشکیل می‌دهند. رژیم غذایی به عنوان یک عامل خطر برای سرطان در حال مطالعه است. مطالعه اثرات رژیم غذایی بر سرطان دشوار است زیرا رژیم غذایی یک فرد شامل غذاهایی است که ممکن است در برابر سرطان محافظت کنند و غذاهایی که ممکن است خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند.

همچنین برای افرادی که در این مطالعات شرکت می‌کنند، پیگیری آنچه می‌خورند در مدت زمان طولانی دشوار است. این ممکن است توضیح دهد که چرا مطالعات نتایج متفاوتی در مورد چگونگی تأثیر رژیم غذایی بر خطر ابتلا به سرطان دارند.

برخی مطالعات نشان داده‌اند که رژیم غذایی سرشار از چربی، پروتئین، کالری و گوشت قرمز خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می‌دهد، اما مطالعات دیگر این موضوع را نشان نداده‌اند.

مشخص نیست که آیا رژیم غذایی کم چرب و سرشار از فیبر، میوه و سبزیجات خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را کاهش می‌دهد یا خیر.

الکل

مطالعات نشان داده‌اند که نوشیدن الکل با افزایش خطر ابتلا به انواع سرطان‌های زیر مرتبط است:

• سرطان دهان
• سرطان مری
• سرطان پستان
• سرطان روده بزرگ (در مردان)

نوشیدن الکل همچنین ممکن است خطر ابتلا به سرطان کبد و سرطان روده بزرگ زنان را افزایش دهد.

فعالیت بدنی

مطالعات نشان می‌دهد افرادی که از نظر جسمی فعال هستند، نسبت به افرادی که فعالیت بدنی ندارند، خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها در آنها کمتر است. مشخص نیست که آیا خود فعالیت بدنی دلیل این امر است یا خیر.

برخی مطالعات نشان می‌دهند که فعالیت بدنی از سرطان پستان پس از یائسگی و سرطان آندومتر محافظت می‌کند.

چاقی

مطالعات نشان می‌دهد که چاقی با افزایش خطر ابتلا به انواع سرطان‌های زیر مرتبط است:

• سرطان پستان پس از یائسگی
• سرطان روده بزرگ
• سرطان آندومتر
• سرطان مری
• سرطان کلیه
• سرطان پانکراس

برخی مطالعات نشان می‌دهند که چاقی نیز یک عامل خطر برای سرطان کیسه صفرا و سرطان کبد است.

مطالعات نشان داده‌اند افرادی که وزن کم می‌کنند، خطر ابتلا به این سرطان‌ها را کاهش می‌دهند.

دیابت

برخی مطالعات نشان می‌دهند که دیابت ممکن است خطر ابتلا به انواع سرطان زیر را کمی افزایش دهد:

• سرطان مثانه
• سرطان پستان در زنان
• سرطان روده بزرگ
• سرطان آندومتر
• سرطان کبد
• سرطان ریه
• سرطان دهان
• سرطان دهان و حلق
• سرطان تخمدان
• سرطان پانکراس

دیابت و سرطان برخی از عوامل خطر یکسانی دارند. این عوامل خطر عبارتند از:

• مسن‌تر بودن
• چاقی
• سیگار کشیدن
• نداشتن رژیم غذایی سالم
• ورزش نکردن

از آنجا که دیابت و سرطان این عوامل خطر را به اشتراک می‌گذارند، تشخیص اینکه آیا خطر ابتلا به سرطان بیشتر توسط دیابت افزایش می‌یابد یا توسط این عوامل خطر، دشوار است.

مطالعاتی در حال انجام است تا مشخص شود که چگونه داروهایی که برای درمان دیابت استفاده می‌شوند، بر خطر ابتلا به سرطان تأثیر می‌گذارند.

عوامل خطر محیطی

قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و سایر مواد موجود در محیط زیست با برخی از سرطان‌ها مرتبط دانسته شده است:

• ارتباط‌هایی بین آلودگی هوا و خطر ابتلا به سرطان یافت شده است. این ارتباط‌ها شامل ارتباط بین سرطان ریه و دود دخانیات محیطی، آلودگی هوای بیرون و آزبست می‌شود.
• نوشیدن آبی که حاوی مقدار زیادی آرسنیک است با سرطان‌های پوست، مثانه و ریه مرتبط دانسته شده است.

مطالعاتی انجام شده است تا مشخص شود که آیا آفت‌کش‌ها و سایر آلاینده‌ها خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند یا خیر. نتایج این مطالعات نامشخص بوده است زیرا عوامل دیگر می‌توانند نتایج مطالعات را تغییر دهند.

مداخلاتی که به کاهش خطر سرطان کمک می‌کنند

نکات کلیدی (مداخلاتی که به کاهش خطر سرطان کمک می‌کنند)

• پیشگیری شیمیایی در افرادی که خطر ابتلا به سرطان در آنها بالاست، در حال بررسی است.
• مطالعات نشان داده‌اند که جراحی کاهش وزن خطر ابتلا به سرطان را کاهش می‌دهد.
• انواع دیگر جراحی می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به سرطان کمک کند.

مداخله، درمانی یا اقدامی است که برای پیشگیری یا درمان بیماری یا بهبود سلامت به روش‌های دیگر انجام می‌شود. مطالعات زیادی برای یافتن راه‌هایی برای جلوگیری از شروع یا عود سرطان در حال انجام است.

پیشگیری شیمیایی در افرادی که خطر ابتلا به سرطان در آنها بالاست، در حال بررسی است.

پیشگیری شیمیایی استفاده از موادی برای کاهش خطر ابتلا به سرطان یا جلوگیری از عود آن است. این مواد ممکن است طبیعی باشند یا در آزمایشگاه ساخته شوند. برخی از عوامل پیشگیری شیمیایی در افرادی که در معرض خطر بالای ابتلا به نوع خاصی از سرطان هستند، آزمایش می‌شوند. این خطر ممکن است به دلیل یک بیماری پیش سرطانی، سابقه خانوادگی یا عوامل سبک زندگی باشد.

مصرف یکی از عوامل زیر ممکن است خطر ابتلا به سرطان را کاهش دهد:

• نشان داده شده است که تعدیل‌کننده‌های انتخابی گیرنده استروژن (SERM) مانند تاموکسیفن یا رالوکسیفن، خطر ابتلا به سرطان پستان را در زنان در معرض خطر بالا کاهش می‌دهند. SERMها ممکن است عوارض جانبی مانند گرگرفتگی ایجاد کنند، بنابراین اغلب برای پیشگیری از سرطان استفاده نمی‌شوند.
• نشان داده شده است که فیناستراید خطر ابتلا به سرطان پروستات را کاهش می‌دهد.
• مهارکننده‌های COX-2 ممکن است از سرطان روده بزرگ و پستان جلوگیری کنند. با این حال، از آنجا که مهارکننده‌های COX-2 ممکن است باعث مشکلات قلبی شوند، مطالعات زیادی در مورد استفاده از آنها برای پیشگیری از سرطان انجام نشده است.

مطالعات نشان داده‌اند که جراحی کاهش وزن خطر ابتلا به سرطان را کاهش می‌دهد.

جراحی کاهش وزن، که جراحی باریاتریک نیز نامیده می‌شود، روشی است که افراد چاق می‌توانند برای کاهش وزن و بهبود سلامت کلی و کیفیت زندگی خود انجام دهند. این جراحی آناتومی معده را تغییر می‌دهد یا نحوه جذب مواد مغذی توسط بدن را تغییر می‌دهد. فردی که تحت این عمل قرار می‌گیرد، وزن زیادی از دست می‌دهد و در نتیجه، خطر ابتلا به سرطان‌های مرتبط با اضافه وزن در او کاهش می‌یابد.

انواع دیگر جراحی می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به سرطان کمک کند.

افرادی که تغییراتی در ژن BRCA1 یا BRCA2 دارند، سابقه شخصی یا خانوادگی سرطان دارند، سندرم‌های ارثی دارند و سایر عوامل خطر بالا ممکن است بخواهند برای کاهش خطر خود جراحی انجام دهند. ارزیابی خطر سرطان و مشاوره قبل از تصمیم‌گیری بسیار مهم است. جراحی‌های زیر می‌توانند به کاهش خطر ابتلا به انواع خاصی از سرطان کمک کنند:

• ماستکتومی نوعی جراحی برای برداشتن کل پستان است.
• بستن لوله‌های رحمی یک عمل جراحی برای بستن هر دو لوله فالوپ است.
• سالپنژکتومی (Salpingectomy) عملی برای برداشتن یک یا هر دو لوله فالوپ است. اوفورکتومی (Oophorectomy ) عملی برای برداشتن یک یا هر دو تخمدان است. این جراحی‌ها می‌توانند جداگانه یا با هم انجام شوند (به نام سالپنگو-اوفورکتومی).
• کولکتومی نوعی جراحی برای برداشتن تمام یا بخشی از روده بزرگ است.
• گاسترکتومی نوعی جراحی برای برداشتن تمام یا بخشی از معده است.
• تیروئیدکتومی عملی برای برداشتن تمام یا بخشی از تیروئید است.

مداخلاتی که برای کاهش خطر سرطان شناخته شده نیستند

نکات کلیدی (مداخلاتی که برای کاهش خطر سرطان شناخته شده نیستند)

• نشان داده نشده است که آسپرین از بیشتر سرطان‌ها جلوگیری می‌کند.
• ویتامین‌ها و مکمل‌های غذایی هیچ تاثیری در پیشگیری از سرطان نشان نداده‌اند.
• روش‌های جدید پیشگیری از سرطان در آزمایش‌های بالینی در دست بررسی هستند.

نشان داده نشده است که آسپرین از بیشتر سرطان‌ها جلوگیری می‌کند.

آسپرین به عنوان پیشگیری شیمیایی مورد مطالعه قرار گرفته است. این مطالعات نتایج متفاوتی را نشان می‌دهند، اما اکثر آنها نشان داده‌اند که آسپرین از سرطان جلوگیری نمی‌کند. با این حال، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد مصرف آسپرین برای مدت طولانی ممکن است از سرطان روده بزرگ در افراد خاص جلوگیری کند.

نتایج یک کارآزمایی تصادفی نشان می‌دهد که مصرف آسپرین ممکن است باعث رشد سریع‌تر سرطان در سالمندان شود، اما برای تأیید این نتایج، پیگیری طولانی‌تری لازم است.

خونریزی در دستگاه گوارش یا مغز از عوارض جانبی آسپرین است. اگرچه نشان داده نشده است که آسپرین خطر ابتلا به اکثر سرطان‌ها را کاهش می‌دهد، اما کاربردهای زیادی دارد، از جمله کمک به کاهش احتمال مرگ ناشی از بیماری قلبی. قبل از شروع مصرف طولانی مدت آسپرین، مهم است که با پزشک خود در مورد مزایا و معایب مرتبط صحبت کنید.

ویتامین‌ها و مکمل‌های غذایی هیچ تاثیری در پیشگیری از سرطان نشان نداده‌اند.

مداخله، درمانی یا اقدامی است که برای پیشگیری یا درمان بیماری یا بهبود سلامت به روش‌های دیگر انجام می‌شود.

شواهد کافی وجود ندارد که مصرف مکمل‌های مولتی‌ویتامین و مواد معدنی یا ویتامین‌ها یا مواد معدنی به تنهایی بتواند از سرطان جلوگیری کند. ویتامین‌ها و مکمل‌های معدنی زیر مورد مطالعه قرار گرفته‌اند، اما کاهش خطر سرطان در آنها نشان داده نشده است:

• ویتامین B6
• ویتامین B12
• ویتامین E
• ویتامین ث
• بتا کاروتن
• اسید فولیک
• سلنیوم
• ویتامین D

آزمایش پیشگیری از سرطان با سلنیوم و ویتامین E (SELECT) نشان داد که مصرف ویتامین E به تنهایی خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش می‌دهد. این خطر حتی پس از قطع مصرف ویتامین E در مردان نیز ادامه داشت. مصرف سلنیوم به همراه ویتامین E یا مصرف سلنیوم به تنهایی خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش نداد.

ویتامین D همچنین مورد مطالعه قرار گرفته است تا مشخص شود که آیا اثرات ضد سرطانی دارد یا خیر. پوستی که در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد می‌تواند ویتامین D تولید کند. ویتامین D را می‌توان از طریق رژیم غذایی و مکمل‌های غذایی نیز دریافت کرد. مصرف ویتامین D در دوزهای ۴۰۰ تا ۱۱۰۰ واحد بین‌المللی در روز، خطر ابتلا به سرطان را کاهش یا افزایش نمی‌دهد.

آزمایش ویتامین D و امگا-۳ (VITAL) در حال انجام است تا بررسی کند که آیا مصرف ویتامین D (۲۰۰۰ واحد بین‌المللی در روز) و اسیدهای چرب امگا-۳ از منابع دریایی (ماهی‌های چرب) خطر ابتلا به سرطان را کاهش می‌دهد یا خیر.

مطالعه سلامت پزشکان نشان داد مردانی که در گذشته سرطان داشته‌اند و روزانه مولتی‌ویتامین مصرف می‌کنند، ممکن است خطر ابتلا به سرطان دوم در آنها کمی کمتر باشد.

روش‌های جدید پیشگیری از سرطان در آزمایش‌های بالینی در دست بررسی هستند.

هدف از این خلاصه

این خلاصه اطلاعات سرطان شامل اطلاعات به‌روز در مورد پیشگیری از سرطان است. هدف از تهیه آن اطلاع‌رسانی و کمک به بیماران، خانواده‌ها و مراقبان است. این خلاصه دستورالعمل‌ها یا توصیه‌های رسمی برای تصمیم‌گیری در مورد مراقبت‌های بهداشتی ارائه نمی‌دهد.

تهیه و تنظیم: سید طه نوربخش

نظارت و تأیید: فائزه محمدهاشم-متخصص ژنتیک