🔹 شناسایی ضعف پنهان در سلول‌های سرطان پروستات
تیمی بین‌المللی از پژوهشگران موفق به شناسایی نقطه‌ضعفی جدید در سلول‌های سرطان پروستات شده‌اند که می‌تواند منجر به درمان‌های مؤثرتر برای یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در میان مردان شود.
این پژوهش که در نشریه Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) منتشر شده، توسط دانشمندان دانشگاه فلیندرز (Flinders University) در استرالیا و دانشگاه فناوری جنوب چین (South China University of Technology) انجام گرفته است.
نتایج این مطالعه نشان می‌دهد دو آنزیم کلیدی به نام‌های PDIA1 و PDIA5 در رشد، بقا و مقاومت سلول‌های سرطان پروستات در برابر درمان‌های موجود نقش حیاتی دارند.
🔹 آنزیم‌هایی که از سلول‌های سرطانی محافظت می‌کنند
بر اساس یافته‌های پژوهشگران، آنزیم‌های PDIA1 و PDIA5 همانند نگهبانان مولکولی گیرنده آندروژن (Androgen Receptor – AR) عمل می‌کنند؛ پروتئینی که رشد سرطان پروستات را تحریک می‌کند.
وقتی این آنزیم‌ها مهار می‌شوند، گیرنده آندروژن ناپایدار شده و از هم می‌پاشد، که در نتیجه موجب مرگ سلول‌های سرطانی و کوچک شدن تومورها در محیط‌های آزمایشگاهی و مدل‌های حیوانی می‌شود.
علاوه بر این، تیم تحقیقاتی دریافت که ترکیب داروهای مهارکننده PDIA1 و PDIA5 با داروی استاندارد «انزالوتامید (Enzalutamide)» باعث افزایش چشمگیر اثربخشی درمان می‌شود.
پروفسور لوک سلث (Luke Selth)، سرپرست پژوهش و رئیس برنامه تحقیقات سرطان پروستات در مؤسسه Flinders Health and Medical Research Institute، توضیح می‌دهد:
«ما سازوکاری جدید را کشف کرده‌ایم که سلول‌های سرطان پروستات از طریق آن گیرنده آندروژن را محافظت می‌کنند. با هدف‌گیری این آنزیم‌ها، می‌توانیم AR را بی‌ثبات کرده و تومورها را در برابر درمان‌هایی مانند انزالوتامید آسیب‌پذیرتر کنیم.»
🔹 ترکیب درمانی نویدبخش
پروفسور جیانلینگ شیه (Jianling Xie)، نویسنده اصلی پژوهش که کار خود را در دانشگاه فلیندرز آغاز کرده بود، بیان کرد که درمان ترکیبی جدید در نمونه‌های توموری گرفته‌شده از بیماران و نیز در مدل‌های حیوانی موش عملکردی بسیار موفق داشته است.
او که اکنون در دانشگاه فناوری جنوب چین فعالیت می‌کند، می‌گوید:
«این یک گام هیجان‌انگیز به سوی درمان‌های مؤثرتر است. یافته‌های ما نشان می‌دهد که PDIA1 و PDIA5 نه تنها به رشد سرطان کمک می‌کنند، بلکه خود اهداف درمانی امیدوارکننده‌ای هستند که می‌توانند در کنار داروهای موجود مورد استفاده قرار گیرند.»
🔹 اختلال در تأمین انرژی سلول‌های سرطانی
پژوهش همچنین نشان داد که PDIA1 و PDIA5 تنها از گیرنده آندروژن محافظت نمی‌کنند، بلکه به سلول‌های سرطانی کمک می‌کنند تا استرس سلولی را مدیریت کرده و سامانه تولید انرژی خود را حفظ کنند.
زمانی که این آنزیم‌ها مهار می‌شوند، میتوکندری‌ها — نیروگاه‌های سلولی — دچار آسیب شده و استرس اکسیداتیو افزایش می‌یابد، که این امر موجب تضعیف بیشتر سلول‌های سرطانی می‌شود.
دکتر شیه در این باره می‌گوید:
«این اثر دوگانه — هدف قرار دادن هم گیرنده آندروژن و هم منبع انرژی سلول سرطانی — آنزیم‌های PDIA1 و PDIA5 را به اهداف درمانی بسیار جذابی تبدیل کرده است. این مانند آن است که هم سوخت و هم موتور سرطان را هم‌زمان قطع کنیم.»
🔹 گام‌های بعدی برای طراحی درمان‌های ایمن‌تر
پروفسور سلث یادآور می‌شود که اگرچه مهارکننده‌های فعلی PDIA1 و PDIA5 امیدبخش هستند، اما هنوز باید برای کاربرد بالینی در انسان اصلاح شوند. برخی ترکیبات فعلی ممکن است سلول‌های سالم را نیز تحت‌تأثیر قرار دهند؛ بنابراین پژوهش‌های آینده بر طراحی داروهای ایمن‌تر و انتخابی‌تر متمرکز خواهد بود.
سرطان پروستات دومین سرطان شایع در میان مردان در جهان است. اگرچه درمان‌هایی مانند هورمون‌تراپی و داروهای هدف‌گیرنده گیرنده آندروژن موجب بهبود نرخ بقا شده‌اند، اما مقاومت درمانی همچنان یک چالش اساسی محسوب می‌شود.
کشف جدید محققان دانشگاه فلیندرز و همکاران چینی‌شان می‌تواند راه را برای غلبه بر این مقاومت دارویی و ارائه گزینه‌های درمانی مؤثرتر برای بیماران مبتلا به سرطان پروستات پیشرفته هموار کند.
منبع:
Jianling Xie, Kaikai Shen, Wenken Liang, Zijian Kuang, Raj K. Shrestha, Adrienne R. Hanson, Scott L. Townley, Meiling He, Sishu Yu, Peiwen Zhou, Liangzhen Zhu, Zhiwen Gong, Xiang Ao, Sushma R. Rao, Qing Zhang, Kaijie Chen, Jinfen Wei, Shashikanth Marri, Marten F. Snel, Swati Irani, Liye Chen, Ling Wang, Daniel P. McDougal, John B. Bruning, Minglin Ou, Shaobo Wang, Christopher G. Proud, Hongli Du, Lisa M. Butler, Luke A. Selth. Protein disulfide isomerases regulate androgen receptor stability and promote prostate cancer cell growth and survival. Proceedings of the National Academy of Sciences, 2025; 122 (42) DOI: 10.1073/pnas.2509222122
تهیه و تنظیم: سید طه نوربخش
نظارت و تأیید: فائزه محمدهاشم-متخصص ژنتیک
