مولکول خوش‌عطر، درمان سرطان پانکراس مقاوم به درمان را ممکن می‌سازد

سرطان پانکراس و چالش مقاومت به درمان

سلول‌های سرطانی، به‌ویژه در سرطان‌های مهاجم، توانایی بالایی برای تکثیر و گسترش سریع دارند. یکی از ویژگی‌های کلیدی آن‌ها، تغییر حالت از فرم اپی‌تلیالی (که در آن سلول‌ها به‌طور منسجم به هم چسبیده‌اند) به حالت مزانشیمی است که در آن سلول‌ها تماس با یکدیگر را از دست می‌دهند و به‌راحتی به بافت‌های دیگر مهاجرت می‌کنند. این پدیده که به آن انعطاف‌پذیری اپی‌تلیال-مزانشیمی (EMT) گفته می‌شود، نه‌تنها متاستاز را تسهیل می‌کند بلکه سلول‌ها را نسبت به درمان‌های ضدسرطان مقاوم می‌سازد.

 

بنزآلدئید: رایحه‌ای خوش و اثری ضدسرطانی

در جست‌وجوی ترکیبات جدید برای غلبه بر مقاومت دارویی در سرطان، تیمی به سرپرستی دکتر هیدیوکی سایـا از مرکز نوآوری سرطان در دانشگاه سلامت فوجیتا (ژاپن) نقش ضدسرطانی بنزآلدئید را بررسی کرده‌اند؛ ترکیبی طبیعی که بوی بادام، زردآلو و انجیر از آن ناشی می‌شود.

انگیزه این مطالعه ریشه در تحقیقات دهه ۱۹۸۰ دارد که برای نخستین بار فعالیت ضدسرطانی بنزآلدئید را نشان دادند. نویسنده اول مقاله، دکتر جون سایتو، دختر یکی از همان پژوهشگران است که اکنون با انگیزه‌ای شخصی به کشف سازوکار دقیق این اثر پرداخته است. یافته‌های این تحقیق در British Journal of Cancer در تاریخ ۲ مه ۲۰۲۵ منتشر شده است.

از مهار تکثیر سلول‌های جنینی تا سرکوب تومورهای پانکراس

بررسی‌های اولیه نشان داده بودند که بنزآلدئید از رشد سلول‌های جنینی موش جلوگیری می‌کند، نشانه‌ای از توان بالقوه آن در مهار تکثیر سلولی سریع. در این مطالعه، پژوهشگران از مدل موشیِ پیوند زده شده با تومور پانکراس استفاده کردند. نتایج نشان داد که بنزآلدئید نه‌تنها از رشد سلول‌های مقاوم به پرتودرمانی جلوگیری کرد، بلکه در ترکیب با پرتو نیز توانست سلول‌هایی را که پیش‌تر در برابر آن مقاوم بودند از بین ببرد. همچنین این ترکیب توانست سلول‌هایی را که به داروی اوزیمرتی‌نیب (Osimertinib) — یک مهارکننده تیروزین کیناز — مقاوم شده بودند نیز مهار کند.

بنزآلدئید چگونه مقاومت درمانی را از بین می‌برد؟

مکانیزم عملکرد بنزآلدئید در این مطالعه با جزئیات تشریح شده است. این ترکیب با مهار اتصال پروتئین سیگنال‌دهنده 14-3-3ζ به فرم فسفریله‌شده هیستون H3 در موقعیت سِرین 28 (H3S28ph)، مسیر بقای سلول‌های سرطانی را مسدود می‌کند. این اتصال برای زنده‌ماندن سلول‌های سرطانی، مقاومت آن‌ها در برابر درمان و همچنین فعال‌سازی ژن‌هایی که باعث EMT می‌شوند، ضروری است. بنزآلدئید با مهار این مسیر، بیان ژن‌هایی را که در مقاومت دارویی نقش دارند کاهش می‌دهد.

در مطالعات حیوانی، مشتقاتی از بنزآلدئید رشد تومور پانکراس را متوقف کرده و از گسترش سرطان به اندام‌هایی مانند ریه جلوگیری کردند. این یعنی نه‌تنها تومور اولیه سرکوب شد، بلکه متاستاز نیز مهار گردید.

هدف‌گیری غیرمستقیم پروتئین 14-3-3ζ راهی جدید برای درمان سرطان

دکتر سایـا در جمع‌بندی یافته‌های تیم خود می‌گوید: پروتئین 14-3-3ζ مدت‌هاست به‌عنوان هدفی برای درمان سرطان شناخته می‌شود، اما مهار مستقیم آن به دلیل نقش‌های حیاتی‌اش در سلول‌های طبیعی، ممکن نیست. مطالعه ما نشان می‌دهد که بنزآلدئید با مهار تعامل این پروتئین با پروتئین‌های وابسته‌اش، راهی ایمن‌تر و مؤثر برای مقابله با آن فراهم می‌کند.

افق‌های درمانی آینده با بنزآلدئید

این تحقیق نشان می‌دهد که بنزآلدئید و مشتقات آن می‌توانند درمان مکملی در کنار پرتودرمانی و درمان‌های هدفمند مولکولی باشند، به‌ویژه در مواردی که سلول‌های سرطانی به این درمان‌ها مقاوم شده‌اند. اگر این نتایج در مطالعات بالینی نیز تأیید شود، بنزآلدئید می‌تواند به‌عنوان یک داروی کم‌عوارض و طبیعی، به ارتقای درمان سرطان‌های مقاوم به درمان کمک کند.

منبع:

Benzaldehyde suppresses epithelial-mesenchymal plasticity and overcomes treatment resistance in cancer by targeting the interaction of 14-3-3ζ with H3S28ph. British Journal of Cancer, 2025; DOI: 10.1038/s41416-025-03006-4

تهیه و تنظیم: سید طه نوربخش

نظارت و تأیید: فائزه محمدهاشم-متخصص ژنتیک