آنچه در این صفحه خواهید دید
- گزارش پاتولوژی چیست؟
- چگونه بافت برای معاینه توسط پاتولوژیست گرفته می‌شود؟
- یک پاتولوژیست چگونه بافت را بررسی می‌کند؟
- شرح کلی در گزارش پاتولوژی جراحی چیست؟
- شرح میکروسکوپی در گزارش پاتولوژی جراحی چیست؟
- تشخیص در گزارش پاتولوژی جراحی چیست؟
- آیا ویژگی‌های مولکولی تومور در گزارش پاتولوژی جراحی گنجانده می‌شود؟
- چه اطلاعات دیگری ممکن است در گزارش پاتولوژی جراحی گنجانده شود؟
- چگونه می‌توانم بفهمم که در گزارش پاتولوژی جراحی من چه مواردی وجود دارد؟
- آیا افراد می‌توانند در مورد نتایج پاتولوژی جراحی خود نظر دومی دریافت کنند؟
گزارش پاتولوژی چیست؟
گزارش پاتولوژی (که گاهی اوقات گزارش پاتولوژی جراحی نیز نامیده می‌شود) یک گزارش پزشکی است که ویژگی‌های نمونه بافتی گرفته شده از بیمار را شرح می‌دهد. گزارش پاتولوژی توسط یک پاتولوژیست ، پزشکی که آموزش ویژه‌ای در شناسایی بیماری‌ها با مطالعه سلول‌ها و بافت‌ها در زیر میکروسکوپ دیده است، نوشته می‌شود.
گزارش پاتولوژی شامل اطلاعات شناسایی (مانند نام بیمار، تاریخ تولد و تاریخ بیوپسی) و جزئیاتی در مورد محل نمونه‌برداری در بدن و نحوه‌ی به دست آوردن آن است. این گزارش معمولاً شامل شرح کلی (توصیف بصری نمونه با چشم غیرمسلح)، شرح میکروسکوپی و تشخیص نهایی است. همچنین ممکن است شامل بخشی برای نظرات پاتولوژیست باشد.
گزارش پاتولوژی، تشخیص قطعی سرطان را ارائه می‌دهد. همچنین برای مرحله‌بندی (توصیف میزان سرطان در بدن، به ویژه اینکه آیا گسترش یافته است) و کمک به برنامه‌ریزی درمان استفاده می‌شود.
اصطلاحات رایجی که ممکن است در گزارش پاتولوژی سرطان ظاهر شوند عبارتند از:
- تهاجمی
- غیرتهاجمی
- درجا
- کارسینوم
- خوش‌خیم
- نئوپلاسم
- بدخیم
- آدنوکارسینوم
- حاشیه
- نفوذ کننده
- مجرایی
- تمایز نیافته
- به خوبی تمایز یافته
چگونه بافت برای معاینه توسط پاتولوژیست گرفته می‌شود؟
پاتولوژیست سلول‌ها یا بافت‌های به‌دست‌آمده در طول بیوپسی (که روشی برای برداشتن نمونه سلول یا بافت برای بررسی توسط پاتولوژیست است)، جراحی یا مایعات بدن را بررسی می‌کند.
نمونه بیوپسی را می‌توان از چندین طریق تهیه کرد، مانند:
- گرفتن نمونه بافت از سطح پوست
- استفاده از سوزنی که از طریق پوست وارد می‌شود تا بافت یا مایع را خارج کند
- وارد کردن یک لوله نازک و نورانی به نام آندوسکوپ از طریق دهان، مقعد ، مجرای ادرار یا یک برش کوچک در پوست برای مشاهده نواحی داخل بدن و برداشتن نمونه با استفاده از ابزارهای مخصوصی که از طریق لوله عبور می‌کنند
اگر از جراحی برای برداشتن بخشی یا تمام تومور استفاده شود، بخشی یا تمام نمونه تومور برداشته شده توسط پاتولوژیست بررسی خواهد شد. اگر کل تومور برداشته شود، معمولاً جراح سعی می‌کند مقداری از بافت طبیعی اطراف تومور (که به عنوان حاشیه شناخته می‌شود) را برای بررسی توسط پاتولوژیست بردارد تا مطمئن شود که حاوی سلول‌های تومور نیست.
برای برخی از انواع سرطان، به ویژه سرطان پستان و ملانوما، جراح ممکن است غدد لنفاوی مجاور، به نام غدد لنفاوی نگهبان، را نیز بردارد تا آسیب‌شناس بتواند ببیند که آیا این غدد حاوی سلول‌های سرطانی هستند یا خیر. برگه اطلاعات بیوپسی غدد لنفاوی نگهبان، این روش و کاربرد آن را در تعیین میزان یا مرحله سرطان در بدن شرح می‌دهد.
یک پاتولوژیست همچنین ممکن است سلول‌هایی را که در مایعات بدن وجود دارند، مانند ادرار، مایع مغزی نخاعی (مایع اطراف مغز و نخاع)، خلط (مخاط ریه‌ها)، مایع صفاقی (حفره شکمی)، مایع پلور (حفره قفسه سینه)، اسمیر دهانه رحم/واژن و مغز استخوان را بررسی کند.
یک پاتولوژیست چگونه بافت را بررسی می‌کند؟
نمونه‌های بافت یا سلول باید به برش‌های بسیار نازکی به نام Section بریده شوند تا پاتولوژیست بتواند آنها را زیر میکروسکوپ بررسی کند. نمونه باید قبل از برش به قطعات، برای جامد شدن، پردازش شود.
رایج‌ترین رویکرد مورد استفاده برای بررسی بافت شامل «تثبیت» شیمیایی نمونه، معمولاً با ماده‌ای شیمیایی به نام فرمالین است. این کار سلول‌ها را برای پردازش بیشتر در یک دستگاه خودکار تثبیت می‌کند که بافت را در موادی غوطه‌ور می‌کند که آب را حذف کرده و آن را با موم پارافین مذاب جایگزین می‌کند.
پس از پردازش، بافت در یک بلوک پارافین دائمی قرار می‌گیرد تا برش داده شود. سپس بافت پارافینی به بخش‌های بسیار نازکی برش داده می‌شود که روی اسلایدهای میکروسکوپی قرار می‌گیرند. اسلایدها با رنگ‌ها رنگ‌آمیزی می‌شوند تا به تجسم بخش‌هایی از سلول و ساختارهای بافت کمک کنند. این به عنوان معاینه بافت‌شناسی شناخته می‌شود.
مقاطع ثابت (Fixed sections) حداکثر جزئیات ساختارها را در یک نمونه بافت ارائه می‌دهند و در صورت نیاز می‌توان آنها را ذخیره و در آینده تجزیه و تحلیل کرد. تهیه مقاطع ثابت معمولاً چند روز طول می‌کشد. پاتولوژیست معمولاً ظرف 10 روز پس از انجام بیوپسی یا جراحی، گزارش پاتولوژی را برای پزشک ارسال می‌کند.
برش منجمد (Frozen sectioning) رویکرد دیگری است که توسط یک پاتولوژیست برای بررسی بافت استفاده می‌شود. برش‌های منجمد زمانی تهیه می‌شوند که نیاز به پاسخ فوری در مورد نمونه بافت باشد. به عنوان مثال، این نوع معاینه در حین جراحی برای تشخیص سریع ناحیه بافت غیرطبیعی و وسعت ناحیه غیرطبیعی در حالی که بیمار در اتاق عمل است، برای جراح استفاده می‌شود. برای تهیه برش‌های منجمد، نمونه بافت به سرعت منجمد می‌شود، با استفاده از ابزاری به نام کرایوستات به بخش‌هایی برش داده می‌شود، رنگ‌آمیزی می‌شود و توسط پاتولوژیست بررسی می‌شود. این کار را می‌توان در حدود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه انجام داد.
مقاطع منجمد برای آماده‌سازی بافت جهت برخی آزمایش‌ها، مانند ایمونوفلورسانس و ایمونوهیستوشیمی، مناسب هستند. با این حال، مقطع ثابت (دائمی) جزئیات بیشتری را حفظ می‌کند و نسبت به مقاطع منجمد، بیشتر برای تشخیص استفاده می‌شود.
شرح کلی در گزارش پاتولوژی جراحی چیست؟
شرح کلی شامل رنگ، وزن و اندازه نمونه بافتی با چشم غیرمسلح است. همچنین ممکن است شامل شکل نمونه بافت و هرگونه ناهنجاری قابل مشاهده باشد. و محل بدن از جایی که بافت گرفته شده است، تعداد نمونه‌ها و اینکه آیا غدد لنفاوی برداشته شده‌اند و تعداد آنها چقدر است را نشان می‌دهد.
شرح میکروسکوپی در گزارش پاتولوژی جراحی چیست؟
شرح میکروسکوپی در گزارش پاتولوژی شامل اطلاعاتی در مورد ظاهر سلول‌ها پس از رنگ‌آمیزی با رنگ‌های معمول مانند هماتوکسیلین و ائوزین (که با نام H&E نیز شناخته می‌شوند) و مشاهده آنها در زیر میکروسکوپ است. رنگ‌آمیزی H&E به شناسایی انواع مختلف سلول‌ها و بافت‌ها کمک می‌کند و اطلاعات مهمی در مورد الگو و شکل سلول‌ها و ساختار بافت ارائه می‌دهد. با رنگ‌آمیزی H&E، هماتوکسیلین ریبوزوم‌ها، کروماتین (ماده ژنتیکی) درون هسته و برخی ساختارهای دیگر در هسته را به رنگ آبی-بنفش پررنگ نشان می‌دهد. ائوزین سیتوپلاسم، کلاژن، بافت همبند و سایر ساختارهایی که سلول را احاطه کرده و از آن پشتیبانی می‌کنند را به رنگ نارنجی-صورتی-قرمز نشان می‌دهد.
این توصیف همچنین ممکن است شامل نوع و تعداد سلول‌های مشاهده شده در نمونه بافت، میزان غیرطبیعی بودن ظاهر سلول‌ها (که به آن درجه تومور نیز گفته می‌شود) و وجود ویژگی‌های سلولی قابل توجه (مانند چیدمان و رفتار آنها) باشد.
بخش شرح میکروسکوپی همچنین نشان می‌دهد که آیا سلول‌های غیرطبیعی در حاشیه‌ها (لبه‌های بافتی که توسط جراحی برداشته شده است) یا در غدد لنفاوی یافت می‌شوند. حاشیه‌ها زمانی منفی (یا “تمیز”) توصیف می‌شوند که پاتولوژیست هیچ سلول سرطانی در لبه بافت پیدا نکند، که نشان می‌دهد تمام سرطان برداشته شده است. حاشیه زمانی مثبت (یا “درگیر”) توصیف می‌شود که پاتولوژیست سلول‌های سرطانی را در لبه بافت پیدا کند، که نشان می‌دهد مقداری از سرطان برداشته نشده است. غدد لنفاوی اگر سلول‌های سرطانی داشته باشند، مثبت و اگر نداشته باشند، منفی نامیده می‌شوند.
این شرح ممکن است شامل نتایج آزمایش‌های اضافی انجام شده روی بافت نیز باشد. بسته به نوع سرطان، این آزمایش‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- اندازه‌گیری خواص سلول‌ها در یک نمونه، از جمله تعداد سلول‌ها، درصد سلول‌های زنده، اندازه و شکل سلول و نسبت سلول‌هایی که نشانگر تومور روی سطح سلولی خود دارند.
- بررسی ناهنجاری‌های ژنتیکی یا مولکولی در نمونه‌ها با استفاده از تکنیک‌های خاص. این تکنیک‌ها شامل کاریوتایپ، برای تشخیص آنیوپلوئیدی (تعداد غیرطبیعی کروموزوم‌ها) و جابجایی‌های بزرگ (که در آن قطعات بلندی از کروموزوم‌ها شکسته شده و به کروموزوم‌های دیگر منتقل شده‌اند) و همچنین هیبریداسیون فلورسانس درجا، برای تشخیص حذف‌ها یا جابجایی‌های خاص کروموزومی است.
تشخیص در گزارش پاتولوژی جراحی چیست؟
بخش تشخیص گزارش پاتولوژی، خلاصه‌ای از تمام یافته‌های پاتولوژیست از بررسی بصری و میکروسکوپی نمونه بافت، همراه با اطلاعات بالینی مربوطه است. در این بخش است که نوع سرطان، از جمله درجه تومور، وضعیت غدد لنفاوی، وضعیت حاشیه و مرحله آن، مشخص می‌شود.
آیا ویژگی‌های مولکولی تومور در گزارش پاتولوژی جراحی گنجانده می‌شود؟
آزمایش‌های مولکولی خاصی که گاهی اوقات آزمایش‌های نشانگر زیستی نامیده می‌شوند، به عنوان بخشی از تجزیه و تحلیل اولیه آسیب‌شناسی برای همه موارد یک نوع سرطان خاص انجام می‌شوند. به عنوان مثال، گزارش آسیب‌شناسی برای بیمار مشکوک به سرطان پستان شامل نتایج آزمایش گیرنده‌های استروژن و پروژسترون و پروتئین HER2/neu خواهد بود. نتایج این آزمایش‌ها می‌تواند به شناسایی بهترین درمان‌ها برای یک بیمار خاص کمک کند.
بیوپسی مایع- که در آن نمونه‌ای از خون یا سایر مایعات بدن برای یافتن قطعات DNA آزاد شده از سلول‌های تومور آزمایش می‌شود- راه دیگری برای تجزیه و تحلیل ویژگی‌های مولکولی تومور است. یافته‌های این آزمایش‌های اضافی ممکن است در گزارش‌های جداگانه‌ای که به گزارش پاتولوژی مرتبط هستند، ارائه شوند.
بررسی‌های پاتولوژی به طور فزاینده‌ای شامل تجزیه و تحلیل ساختار و توالی DNA استخراج شده از نمونه‌های بافت تازه و تثبیت شده است تا تشخیص سرطان را از طریق بهبود زیرگروه‌بندی و طبقه‌بندی انواع تومورها اصلاح کند و درمان را بهتر ارائه دهد.
چه اطلاعات دیگری ممکن است در گزارش پاتولوژی جراحی گنجانده شود؟
در بخش نظرات گزارش پاتولوژی، پاتولوژیست ممکن است ویژگی‌های غیرمعمول نمونه، مانند اطلاعاتی در مورد ویژگی‌های سیتوژنتیکی و/یا مولکولی تومور، را ذکر کند یا اطلاعات بیشتری ارائه دهد. بخش نظرات اغلب توسط پاتولوژیست برای ارائه جزئیات بیشتر در مورد بیماری و تشخیص آن و توصیه آزمایش‌های اضافی مورد نیاز استفاده می‌شود. این بخش ممکن است شامل سابقه بالینی یا نتایج آزمایش مرتبط، یافته‌های غیرطبیعی که می‌تواند یک تشخیص معمول را تغییر دهد، نمونه‌ها یا تشخیص‌های قبلی برای بیمار و سایر تشخیص‌های احتمالی باشد. همچنین به آزمایش‌هایی که هنوز در حال انجام هستند (یعنی در انتظار انجام) اشاره می‌کند.
چگونه می‌توانم بفهمم که در گزارش پاتولوژی جراحی من چه مواردی وجود دارد؟
پزشکی که مسئول درمان بیمار است، یافته‌های گزارش پاتولوژی را برای بیمار شرح می‌دهد و می‌تواند به بیمار در درک گزارش و اهمیت آن برای وضعیت خود کمک کند. بیمار همچنین می‌تواند درخواست کند که گزارش خود را با پاتولوژیست در میان بگذارد.
بیماران باید توجه داشته باشند که نتایج گزارش پاتولوژی اغلب همزمان با دریافت توسط پزشک، به آنها تحویل داده می‌شود. این بدان معناست که بیماران ممکن است گزارش خود را قبل از اینکه پزشک فرصت بررسی و بحث در مورد آن را با آنها داشته باشد، مشاهده کنند.
آیا افراد می‌توانند در مورد نتایج پاتولوژی جراحی خود نظر دومی دریافت کنند؟
اگرچه تشخیص اکثر سرطان‌ها ساده است، اما بیماران یا پزشکان آنها ممکن است بخواهند نظر پاتولوژیست دیگری را نیز جویا شوند. بیمارانی که علاقه‌مند به دریافت نظر پاتولوژیست دوم هستند باید با پزشک خود صحبت کنند. آنها باید اسلایدها و/یا بلوک پارافین را از پاتولوژیستی که نمونه را بررسی کرده یا از بیمارستانی که بیوپسی یا جراحی در آن انجام شده است، تهیه کنند.
بسیاری از مؤسسات، نظرات ثانویه در مورد نمونه‌های پاتولوژی ارائه می‌دهند. بیماران باید از قبل با مرکز تماس بگیرند تا از در دسترس بودن این سرویس، هزینه و دستورالعمل‌های حمل و نقل مطلع شوند.
برای هر بیمار، نتایج تمام معاینات پاتولوژی و سایر آزمایش‌های تجویز شده توسط پاتولوژیست‌ها، توسط هیئت بررسی تومور ، گروهی از پزشکان متخصص در تخصص‌های مختلف که رویکرد درمانی را برای بیمار برنامه‌ریزی می‌کنند، با هم بررسی می‌شوند.
منابع مرتبط
تهیه و تنظیم: سید طه نوربخش
نظارت و تأیید:فائزه محمدهاشم-متخصص ژنتیک
