درمان هدفمند برای درمان سرطان

درمان هدفمند چیست؟

درمان هدفمند نوعی درمان سرطان است که پروتئین‌هایی را هدف قرار می‌دهد که نحوه رشد، تقسیم و گسترش سلول‌های سرطانی را کنترل می‌کنند. این درمان، پایه و اساس پزشکی دقیق است. هرچه محققان در مورد تغییرات DNA و پروتئین‌هایی که باعث سرطان می‌شوند، اطلاعات بیشتری به دست آورند، بهتر می‌توانند درمان‌هایی را طراحی کنند که این پروتئین‌ها را هدف قرار دهند. 

انواع درمان هدفمند چیست؟

بیشتر درمان‌های هدفمند یا داروهای مولکول کوچک یا آنتی‌بادی‌های مونوکلونال هستند.

داروهای ریزمولکول به اندازه کافی کوچک هستند که به راحتی وارد سلول‌ها شوند، بنابراین برای اهدافی که درون سلول‌ها هستند استفاده می‌شوند.

آنتی‌بادی‌های مونوکلونال، که به عنوان آنتی‌بادی‌های درمانی نیز شناخته می‌شوند، پروتئین‌هایی هستند که در آزمایشگاه تولید می‌شوند. این پروتئین‌ها برای اتصال به اهداف خاصی که در سلول‌های سرطانی یافت می‌شوند، طراحی شده‌اند. برخی از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال، سلول‌های سرطانی را علامت‌گذاری می‌کنند تا توسط سیستم ایمنی بهتر دیده و نابود شوند. سایر آنتی‌بادی‌های مونوکلونال مستقیماً از رشد سلول‌های سرطانی جلوگیری می‌کنند یا باعث خود تخریبی آنها می‌شوند. برخی دیگر نیز سموم را به سلول‌های سرطانی منتقل می‌کنند.

چه کسانی با درمان هدفمند درمان می‌شوند؟

برای برخی از انواع سرطان، مانند لوسمی میلوئیدی مزمن (که با نام CML نیز شناخته می‌شود)، اکثر افراد مبتلا به آن سرطان، هدفی برای یک داروی خاص دارند، بنابراین می‌توانند با آن دارو درمان شوند. اما در بیشتر مواقع، تومور شما باید آزمایش شود تا مشخص شود که آیا حاوی اهدافی است که برای آنها دارویی وجود دارد یا خیر.

آزمایش سرطان شما برای یافتن اهدافی که می‌توانند به انتخاب درمان شما کمک کنند، آزمایش نشانگر زیستی نامیده می‌شود.  برای اطلاعات بیشتر به آزمایش نشانگر زیستی برای درمان سرطان مراجعه کنید.

ممکن است برای آزمایش نشانگر زیستی نیاز به بیوپسی داشته باشید. بیوپسی روشی است که در آن پزشک شما تکه‌ای از تومور را برای آزمایش برمی‌دارد. انجام بیوپسی خطراتی دارد. این خطرات بسته به اندازه تومور و محل قرارگیری آن متفاوت است. پزشک شما خطرات انجام بیوپسی را برای نوع تومور شما توضیح خواهد داد.

درمان هدفمند چگونه علیه سرطان عمل می‌کند؟

بیشتر انواع درمان هدفمند با تداخل در پروتئین‌های خاصی که به رشد و گسترش تومورها در سراسر بدن کمک می‌کنند، به درمان سرطان کمک می‌کنند. این با شیمی‌درمانی متفاوت است، که اغلب تمام سلول‌هایی را که به سرعت رشد و تقسیم می‌شوند، از بین می‌برد. در ادامه روش‌های مختلف درمان هدفمند سرطان توضیح داده شده است.

• به سیستم ایمنی بدن کمک کنید تا سلول‌های سرطانی را از بین ببرد. یکی از دلایلی که سلول‌های سرطانی رشد می‌کنند این است که می‌توانند از سیستم ایمنی بدن شما پنهان شوند. برخی از درمان‌های هدفمند می‌توانند سلول‌های سرطانی را علامت‌گذاری کنند، بنابراین پیدا کردن و از بین بردن آنها برای سیستم ایمنی بدن آسان‌تر است. سایر درمان‌های هدفمند به تقویت سیستم ایمنی بدن شما کمک می‌کنند تا در برابر سرطان بهتر عمل کند.
• با قطع سیگنال‌هایی که باعث رشد و تقسیم بی‌نظم سلول‌های سرطانی می‌شوند، از رشد آنها جلوگیری کنید. سلول‌های سالم در بدن شما معمولاً فقط زمانی برای ایجاد سلول‌های جدید تقسیم می‌شوند که سیگنال‌های قوی برای این کار دریافت کنند. این سیگنال‌ها به پروتئین‌های سطح سلول متصل می‌شوند و به سلول‌ها می‌گویند که تقسیم شوند. این فرآیند به سلول‌های جدید کمک می‌کند تا فقط زمانی که بدن شما به آنها نیاز دارد، تشکیل شوند. اما، برخی از سلول‌های سرطانی تغییراتی در پروتئین‌های سطح خود دارند که به آنها می‌گوید تقسیم شوند، چه سیگنال‌ها وجود داشته باشند چه نه. برخی از درمان‌های هدفمند با این پروتئین‌ها تداخل می‌کنند و مانع از این می‌شوند که آنها به سلول‌ها بگویند که تقسیم شوند. این فرآیند به کند شدن رشد کنترل نشده سرطان کمک می‌کند.
• سیگنال‌هایی را که به تشکیل رگ‌های خونی کمک می‌کنند، متوقف کنید.  برای رشد بیش از یک اندازه خاص، تومورها باید رگ‌های خونی جدیدی را در فرآیندی به نام رگ‌زایی تشکیل دهند. تومور سیگنال‌هایی ارسال می‌کند که رگ‌زایی را آغاز می‌کنند. برخی از درمان‌های هدفمند به نام مهارکننده‌های رگ‌زایی با این سیگنال‌ها تداخل می‌کنند تا از تشکیل منبع خون جلوگیری کنند. بدون منبع خون، تومورها کوچک می‌مانند. یا اگر توموری از قبل منبع خون داشته باشد، این درمان‌ها می‌توانند باعث مرگ رگ‌های خونی شوند که باعث کوچک شدن تومور می‌شود. درمان هدفمند، بقای بیماران مبتلا به سرطان پستان متاستاتیک با HER2 پایین را بهبود می‌بخشد. انتظار می‌رود Enhertu به استاندارد جدیدی برای درمان سرطان سینه متاستاتیک با سطح پایین پروتئین HER2 تبدیل شود.
• مواد کشنده سلولی را به سلول‌های سرطانی منتقل می‌کنند. برخی از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال با مواد کشنده سلولی مانند سموم،داروهای شیمی‌درمانی یا  پرتودرمانی ترکیب می‌شوند. هنگامی که این آنتی‌بادی‌های مونوکلونال به اهداف روی سطح سلول‌های سرطانی متصل می‌شوند، سلول‌ها مواد کشنده سلولی را جذب می‌کنند و باعث مرگ آنها می‌شوند. سلول‌هایی که هدف را ندارند، آسیبی نمی‌بینند.
• باعث مرگ سلول‌های سرطانی می‌شوند. سلول‌های سالم وقتی آسیب می‌بینند یا دیگر نیازی به آنها نیست، به طور منظم می‌میرند. اما سلول‌های سرطانی راه‌هایی برای جلوگیری از این فرآیند مرگ دارند. برخی از درمان‌های هدفمند می‌توانند باعث شوند سلول‌های سرطانی این فرآیند مرگ سلولی را که آپوپتوز نامیده می‌شود، طی کنند.
• هورمون‌های مورد نیاز برای رشد سرطان را از بین ببرید. برخی از سرطان‌های سینه و پروستات برای رشد به هورمون‌های خاصی نیاز دارند. هورمون درمانی نوعی درمان هدفمند است که می‌تواند به دو روش عمل کند. برخی از هورمون‌درمانی‌ها مانع از تولید هورمون‌های خاص توسط بدن شما می‌شوند. برخی دیگر از هورمون‌درمانی‌ها مانع از تأثیر هورمون‌ها بر سلول‌های شما، از جمله سلول‌های سرطانی، می‌شوند.

آیا درمان هدفمند معایبی هم دارد؟

بله

• سلول‌های سرطانی می‌توانند در برابر درمان هدفمند مقاوم شوند. مقاومت می‌تواند زمانی اتفاق بیفتد که خود هدف تغییر کند و درمان هدفمند قادر به تعامل با آن نباشد. یا می‌تواند زمانی اتفاق بیفتد که سلول‌های سرطانی راه‌های جدیدی برای رشد پیدا کنند که به هدف وابسته نیستند. به دلیل مقاومت، درمان هدفمند ممکن است زمانی که با بیش از یک نوع درمان هدفمند یا با سایر درمان‌های سرطان، مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی استفاده شود، بهترین عملکرد را داشته باشد.
• تولید دارو برای برخی از اهداف دشوار است. دلایل آن شامل ساختار هدف، عملکرد هدف در سلول یا هر دو است.

عوارض جانبی درمان هدفمند چیست؟

وقتی درمان هدفمند برای اولین بار توسعه یافت، دانشمندان تصور می‌کردند که نسبت به شیمی‌درمانی سمیت کمتری خواهد داشت. اما آنها متوجه شده‌اند که درمان هدفمند می‌تواند عوارض جانبی جدی نیز ایجاد کند. عوارض جانبی که ممکن است داشته باشید به نوع درمان هدفمندی که دریافت می‌کنید و نحوه واکنش بدن شما به آن بستگی دارد.

شایع‌ترین عوارض جانبی درمان هدفمند شامل اسهال و مشکلات کبدی است. سایر عوارض جانبی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• مشکلات لخته شدن خون و بهبود زخم
• فشار خون بالا
• خستگی
• زخم‌های دهان
• تغییرات ناخن
• از بین رفتن رنگ مو
• مشکلات پوستی، که ممکن است شامل بثورات یا خشکی پوست باشد

به ندرت، ممکن است سوراخی در دیواره مری، معده، روده کوچک، روده بزرگ، رکتوم یا کیسه صفرا ایجاد شود.

برای بسیاری از این عوارض جانبی داروهایی وجود دارد. این داروها ممکن است از بروز عوارض جانبی جلوگیری کنند یا پس از بروز، آنها را درمان کنند.

بیشتر عوارض جانبی درمان هدفمند پس از پایان درمان از بین می‌روند.

هنگام درمان هدفمند چه انتظاری می‌توانم داشته باشم؟

درمان هدفمند چگونه انجام می‌شود؟

داروهای مولکول کوچک، قرص یا کپسول‌هایی هستند که می‌توانید آنها را ببلعید.

آنتی‌بادی‌های مونوکلونال معمولاً از طریق یک سوزن در رگ تزریق می‌شوند.

برای درمان هدفمند به کجا مراجعه کنم؟

اینکه برای درمان به کجا مراجعه می‌کنید، بستگی به این دارد که چه داروهایی دریافت می‌کنید و چگونه آنها را دریافت می‌کنید. شما می‌توانید درمان هدفمند را در خانه انجام دهید. یا ممکن است درمان هدفمند را در مطب پزشک، کلینیک یا بخش سرپایی بیمارستان دریافت کنید. سرپایی به این معنی است که شما شب را در بیمارستان نمی‌گذرانید.

هر چند وقت یکبار درمان هدفمند دریافت خواهم کرد؟

اینکه هر چند وقت یکبار و چه مدت درمان هدفمند دریافت می‌کنید، بستگی به …

• نوع سرطان شما و میزان پیشرفت آن
• نوع درمان هدفمند
• چگونگی واکنش بدن شما به درمان دارد

ممکن است هر روز، هر هفته یا هر ماه تحت درمان قرار بگیرید. برخی از درمان‌های هدفمند به صورت دوره‌ای ارائه می‌شوند. یک دوره، دوره‌ای از درمان است که به دنبال آن یک دوره استراحت وجود دارد. دوره استراحت به بدن شما فرصتی برای بهبودی و ساخت سلول‌های سالم جدید می‌دهد.

درمان هدفمند چه تاثیری بر من خواهد داشت؟

درمان هدفمند به روش‌های مختلفی روی افراد تأثیر می‌گذارد. احساس شما به میزان سلامتی شما قبل از درمان، نوع سرطان، میزان پیشرفت آن، نوع درمان هدفمندی که دریافت می‌کنید و دوز آن بستگی دارد. پزشکان و پرستاران نمی‌توانند به طور قطعی بگویند که در طول درمان چه احساسی خواهید داشت.

چگونه می‌توانم بفهمم که آیا درمان هدفمند مؤثر است یا خیر؟

در طول درمان هدفمند، مرتباً به پزشک مراجعه خواهید کرد. او شما را معاینه فیزیکی می‌کند و از شما می‌پرسد که چه احساسی دارید. آزمایش‌های پزشکی مانند آزمایش خون، عکس‌برداری با اشعه ایکس و انواع مختلف اسکن انجام خواهید داد. این ویزیت‌ها و آزمایش‌های منظم به پزشک کمک می‌کند تا بفهمد که آیا درمان مؤثر بوده است یا خیر.

تهیه و تنظیم: سیدطه نوربخش نظارت و تأیید: فائزه محمدهاشم-متخصص ژنتیک

منابع مرتبط

• رادیوداروها: پرتودرمانی وارد عصر مولکولی می‌شود